Het begint met drie luide drumslagen. Het eindigt met drie pistoolschoten. In het uur daartussen toont Teatro del Silencio niet alleen het leven en werk van regisseur Vsevolod Meyerhold (1874-1940), maar ook de Russchische geschiedenis en vooral heel veel meer. Het tempo is moordend, de muziek bij vlagen oorverdovend en de acrobatiek adembenemend.

Meyerhold brak radicaal met de traditionele manier van theater maken. Zo realistisch mogelijk acteren verafschuwde hij. Integendeel: hij wilde dat het publiek zich realiseert dat wat op het toneel gebeurde niet echt is. Falen hoorde daar ook bij, want alles is beter dan middelmatigheid. En dus zien we ook bij Doctor Dapertutto acteurs zelf slepen met stoelen en tafels, kunnen we opzettelijk zien hoe ze zich omkleden, en wordt de toeschouwer, door Meyerhold omschreven als ‘de vierde acteur’, nadrukkelijk bij het spektakel betrokken.

Want spektakel biedt Teatro del Silencio. In navolging van Meyerhold legt het gezelschap veel nadruk op fysiek spel en uitvergrote gebaren en voegt daar aan het circus ontleende acts aan toe – zelfs een vuurspuwer ontbreekt niet. Ook de door Meyerhold voorgeschreven identieke kostuums ontbreken niet, niet alleen in die van de pagliacci-achtige figuren, maar vooral in de vele uniformen.

We zien de opkomst van een jonge regisseur, die heilig overtuigd is van de arbeidersrevolutie. Er is feest, er wordt gedanst. Maar we horen ook de propaganda van Lenin en wat klinkt als een gezellige Mexicaanse meezinger, verbeeldt de moord op Trotski in opdracht van Stalin. Slechts een paar minuten later volgt de begrafenis van Lenin, waarna het schrikbewind van Stalin pas echt begint. Prachtig hoe Teatro del Silencio die overgang ook visueel vormgeeft: waar het kanon bij Lenin nog rode confetti blaast, is de spierwitte sneeuw van Stalin dreigend en gericht op de ‘arbeiders’ van de vele goelags.

Meyerhold zelf werd, na aanvankelijk omarmd te zijn door het regime, in 1939 gearresteerd en naar een werkkamp gestuurd. Daar werd hij een jaar later geëxecuteerd, nadat hij eerder al getuige was van de dood van zijn grote liefde. Ook dat krijgen we te zien, net als het hartverscheurende afscheid van Stella, het vrouwelijke hoofdpersonage van Le Cocu magnifique, het stuk van de Belgische toneelschrijver Fernand Crommelynck waarmee Meyerhold voor het eerst van zich deed spreken.

Het resultaat is een voorstelling die niet voor niets al met internationale prijzen werd bekroond. Maar het helpt wel als je niet alleen weet wie Meyerhold was, maar ook tijdens de geschiedenislessen goed hebt opgelet, want pas dan valt op hoe geraffineerd deze voorstelling in elkaar steekt. Zeker als je bedenkt dat deze voorstelling ook het eigen verhaal van de Chileense theatermaker Mauricio Celedón weerspiegelt, die zijn geboorteland ontvluchtte nadat Pinochet aan de macht kwam.

Is Doctor Dapertutto daarmee louter voer voor doorgewinterde theaterliefhebbers en geschiedeniskenners? Zeker niet, Teatro del Silencio biedt ook ‘gewoon’ overrompelend straattheater met hoogstaande acrobatiek. Het is razendknap dat Doctor Dapertutto tegelijkertijd een van die zeldzame voorstellingen is waarbij vorm en inhoud niet alleen samenvallen, maar elkaar illustreren en versterken.

Een ambitieuze zet van Deventer op Stelten om deze voorstelling als ‘hoofdact’ te programmeren, niet in de laatste plaats omdat de teksten van Meyerhold in Frans en Russisch vertolkt worden. Wat begon als ‘gewoon’ straattheaterfestival, kreeg door de jaren heen steeds meer nadruk op – en bekendheid door – louter de stelten. De laatste jaren is een kentering zichtbaar, met als hoogtepunt deze voorstelling. Hopelijk weet het Deventer festival deze meer uitdagende koers vast te houden.

Foto: Daniel Aimé.