Dankzij de uitvinding van de elektriciteit kunnen zelfs de doden weer tot leven worden gewekt. Weliswaar zijn het dan geen mensen meer; eerder een soort robots, wezens die hun taken mechanisch uitvoeren in een bovenmenselijk tempo. Zo ziet een van de toekomstfantasieën van de Italiaanse futuristische kunstenaar Fortunato Depero er in 1917 uit. Een eeuw later maken de Amerikaanse poppentheaterkunstenaars Dan Hurlin en Dan Moses Schreier van Depero’s fantasieën de fascinerende voorstelling Demolishing Everything with Amazing Speed.

De bedrijven volgen elkaar in hoog tempo op. Scène: een handpop van misschien tachtig centimeter lang die een vrouw in dure rode kleren voorstelt. Ze is eenzaam, bedrinkt zich en wankelt over de rand van de afgrond. Scène: een echtpaar begint met alledaags ruziemaken, maar het conflict mondt uit in twee poppen die elkaar serieus naar het leven staan. Scène: een man die zijn geliefde verliest, opent het vuur op de begrafenisgasten. Scène: een paarse figuur ‘stapt’ uit een schilderij en wordt een robotachtige dief voor die een heel restaurant hypnotiseert. Scène: een stationschef annex wisselwachter is zó jaloers omdat zijn vrouw vreemdgaat, dat hij uit kwaadheid een trein laat ontsporen.

De personages zijn allemaal poppen, maar ze worden door zes spelers, gekleed in witte overalls, dermate virtuoos bespeeld dat je gelooft wat daar gebeurt.

Poppentheater is al lang geleden een volwassen kunstvorm geworden, maar Dan Hurlin en Dan Moses Schreier maken er de overtreffende trap van kunst van. Deze Amerikanen hebben hun sporen op het gebied van poppentheater allang verdiend. De uitdaging zit hem vooral in het vinden van onderwerpen die de moeite waard zijn om er deze zeer gespecialiseerde theatervorm op los te laten.

Tijdens het Holland Festival komen ze nu met Demolishing Everything with Amazing Speed. Een vierluik, gebaseerd op onbekend gebleven aantekeningen van Fortunato Depero (1892-1960), Italiaans futuristisch kunstenaar en schrijver. Hurlin ontdekte die aantekeningen en baseerde er deze voorstelling op.

Depero sloot zich in de jaren tien van de vorige eeuw aan bij de Futuristen: een groep kunstenaars die aan de geschiedenis lak hadden en de toekomst bij voorbaat omarmden. Daarmee waren ze tuk op nieuwe technologie zoals auto’s en radio’s, en op de belofte die die technologische boost in zich droeg, zoals verregaande robotisering. Hun vormentaal doet denken aan Dada en Bauhaus, al zijn de kleuren harder en de vormen minder strikt geometrisch. Die fascinatie voor de vooruitgang is vooral opvallend tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog die dan woedt, met zijn verwoestingen en zijn enorme aantallen doden.

In het jaar dat Depero de teksten van deze voorstelling schreef, 1917, sneuvelden bekenden en liep zijn werk niet goed. Die stemming blijkt de voedingsbodem voor een wrange tekst vol gefnuikte ambities die mensen aanzetten tot dood en verderf. Technologie overschreeuwt de mens.

Dan Hurlin ziet hierin parallellen met de huidige tijd, precies honderd jaar na die tekst die werd geschreven tijdens een gewelddadige oorlog. Zijn volledig witte toneelbeeld heeft een achterdoek, waarop hij onder andere beelden van verwoesting projecteert, van het opblazen van huizen en bruggen tot het tot ontploffing brengen van atoombommen.

Hurlin en Schreier laten poppen en voorwerpen het verhaal vertellen. Een speler ondersteunt alle handeling door de feitelijke teksten van Depero te declameren. De overigen bespelen met twee, drie tegelijk de poppen en zorgen voor een computergestuurd geluidsdecor. Depero gaf zelf nauwelijks aanwijzingen voor de vormgeving. De makers laten zich daarvoor inspireren door allerlei futuristische ontwerpen en kunstwerken die Depero ooit maakte.

Zo hebben de poppen geen menselijke gezichten. Ze zijn deels kunstig, deels robotachtig. Hun aankleding leunt zwaar op de theaterkostuums die Depero ontwierp. Kleine decorstukken kennen geen rechte hoeken maar zijn trapeziumvormig. De meeste handelingen worden tegelijkertijd gefilmd en geprojecteerd op het achterdoek, waardoor we zowel kunnen kijken naar het poppenspel als naar de vergrote weergave ervan. Een en ander wordt ondersteund door muziek; geregeld klinkt er stevige rock door de zaal.

De combinatie van prachtige kunstzinnige poppen, goede plots, onverwacht veel humor, een mooie vormgeving en ijzersterk poppenspel maakt van Demolishing Everything with Amazing Speed een lust voor het oog. Bovendien heeft Hurlin een punt: de hedendaagse overstuurde fascinatie voor technologie maakt van mensen gaandeweg een verlengstuk van apparaten.

Foto: Stephanie Berger