Mag je er zijn of niet? Die vraag loopt als een dikke rode draad door De Stemmin5, de verkiezingsconference 2017 van Freek de Jonge. Een ja of nee op die vraag hangt in hoge mate af van het vertrouwen dat je van anderen ontvangt. De vraag geldt ook voor hemzelf. Hij is ‘een cabaretier met een identiteitscrisis’. De satire, waarmee hij zijn schoorsteen altijd liet roken, overdrijft de werkelijkheid, maar zelfs een grootmeester als De Jonge moet erkennen dat hij niet over de huidige werkelijkheid heen kan.

De Stemming 1, 2, 3 en 4 rond de Tweede Kamerverkiezingen van 2002, 2006, 2010 en 2012 waren van grote klasse. Na nummer 5 wil je ieder jaar wel naar de stembus, alleen al voor Freeks hilarische en vaak messcherpe visie op het democratisch proces. Maandagavond zendt de VPRO de conference uit.

De Stemmin5 is anders dan veel cabaret, vanwege een enorme grapdichtheid en een hoog slapstickgehalte, bijzonder tv-waardig. De Jonge heeft weer een fijn evenwicht gevonden tussen dolle pret, bittere ernst en scherpe spitsvondige sneren. Het programma is een nieuw bewijs, net als zijn laatste reguliere voorstelling Als je me nu nog niet kent, dat hij op grote hoogte blijft staan.

Verplichte kost dus voor de liefhebber van het geëngageerde cabaret, maar ook voor iedereen die hem een links-elitaire ouwe lul vindt. Met de aantekening dat links onderuit dezelfde zak krijgt als rechts. Maar minder. Er doen nu eenmaal meer clowns ter rechter dan ter linkerzijde mee aan de aanstaande verkiezingen. Het was Ruttes ‘pleur op’ en krantenpaginabrief die groepen Nederlanders de indruk gaven dat ze ‘er niet mogen zijn’ en die daarop het vertrouwen opzegden. Daar weet De Jonge wel raad mee, net als met een verkiezingsprogramma ter grootte van een A4’tje.

Hij heeft zich met echtgenote Hella de laatste maanden met volle kracht in de strijd gegooid voor de slachtoffers van de aardbevingen in Groningen. Die zich ook al twintig jaar afvragen of ze er mogen zijn en elk vertrouwen in de politiek verloren. Mede aangezwengeld door De Jonge manifesteren ze zich nu nadrukkelijk en vinden ze de sympathie van het hele land, al is het intriest dat er eerst een bekend cabaretier aan te pas moest komen om de schande van het handelen van de overheid en van de NAM zichtbaarder en hoorbaarder te maken. De Jonges bemoeienis heeft ertoe geleid dat het ook tot Hilversum is doorgedrongen dat er mensen in Nederland wonen die geen Amsterdammers heten.

In De Stemmin5 zet hij zijn activisme voort. Meesterlijk zet hij de werkelijkheid van Groningen tegenover de verbeelding van die werkelijkheid in Den Haag. Dat doet hij aan de hand van een verhaal over het beroemde schilderij van de Belg René Magritte van een pijp met daaronder de zin: Ceci n’est pas une pipe (dit is geen pijp).

De politiek heeft zich onmogelijk gemaakt. Maar Ruttes ‘doe normaal of ga weg’ wordt bij De Jonge toch: ‘doe iets bijzonders en ga stemmen’. Zodat we op 16 maart niet opnieuw – zoals na het Oekraïnereferendum of in Engeland na de stemming over de Brexit en in Amerika na de presidentsverkiezingen – wakker worden en verbijsterd uitroepen: ‘Hoe kan dat nou!?’

De Stemmin5 wordt maandag 13 maart uitgezonden op NPO 2, 20.25 uur