DE SITCOM

Met DE SITCOM levert het Vlaamse gezelschap De HOE een uitzinnig slimme en genadeloos geestige voorstelling af, waarin het sitcom-genre tot op het bot wordt gefileerd. Wat begint als een persiflage op Friends, mondt uit in een existentiële komedie over identiteit, beeldvorming en de radicale kracht van oppervlakkigheid.

We bevinden ons op een sitcomset. Tenminste, dat lijkt zo. Een kamerwand met vier houten deuren – de tempel van de situatiekomedie. Links de techniek achter de knoppen, een rijdende camera en een koffietafel, terwijl de cast elkaars grenzen opzoekt en regelmatig overschrijdt. Het publiek wordt daarbij geacht de lachband te zijn.

Vier acteurs – Natali Broods, Greg Timmermans, Ans en Peter Van den Eede – proberen het tweede seizoen van hun sitcom op te nemen, acht jaar na dato. Maar wat zich ontvouwt, is geen verhaaltje over een gezellig televisieteam. Nee, dit is een theaterstuk dat zichzelf filmt, bevraagt en ondermijnt.

Elke aflevering begint met een scène die direct doet denken aan Friends: de acteurs stormen één voor één lachend door verschillende deuren de studio binnen. Ze poseren overdreven voor de camera, gooien hun armen in de lucht, lachen breed in de lens – freeze frame!, openingsjingel! Het groepsportret is compleet. Alles klopt: de catchy tune, de onnatuurlijke vrolijkheid, de choreografie van de schijn. En tegelijk wringt het. Want dit is geen viering van vriendschap, maar een genadeloze reconstructie van hoe oppervlakkigheid verkoopt.

Zelfs achter de schermen is er geen ontsnappen. Stagiairs filmen élk gesprek, ook backstage, ook thuis, ook aan de keukentafel met de echte partners. Er is een sitcom, een making-of, een making-of van de making-of, en ergens daartussen de peilloze diepte van de oppervlakkigheid. ‘Existentiële oppervlakkigheid’, noemt Ans het – en ze meent het. De Hoe speelt hier een virtuoos (taal)spel met binnen- en buitenkant, schijn en wezen. Alles is acteren. Alles is echt.

Een van de mooiste rollen wordt neergezet door stagiair Erika Diané. Oorspronkelijk ingehuurd als visagist voor de sitcom, wordt ze gaandeweg zonder uitleg het spel van de sitcom in gezogen – waarom krijgt ze daar eigenlijk niet voor betaald? Ze speelt dat ze naturel speelt, en juist daardoor wordt zij de meest ‘echte’ van het gezelschap.

Prachtig is de scène waarin ze met Greg voor de spiegel zit en hem opmaakt, terwijl hij zich tegen haar uitspreekt over zijn scheiding en zijn onuitgesproken liefde voor Ans. Dianés stilte, haar zachte observaties, het contrast tussen haar taak en zijn gekwelde woorden – ze is zo ‘echt’, dat je haar in je armen wil nemen, om door de ruimte te dansen.

Matteo Simoni duikt op als gastacteur, maar heeft geen flauw benul wat hij daar doet. Is er wel een script? Op welk punt is het toneel, wanneer een tv-opname, wanneer documentaire? Wat is zijn rol, behalve in de weg lopen, en koffiedrinken, en die blijven drinken, voor de continuïteit van zijn karakter? Zijn verwarring werkt aanstekelijk – wanneer je net denkt dat je de opzet doorhebt, schopt hij je gedachten keihard onderuit. De ene ‘cut’ valt al voor de scène begonnen is. Backstage is frontstage geworden. Alles is spel, zelfs het zwijgen.

Peter Van den Eede schittert in zijn rol als getroebleerde komiek die twijfelt aan zijn timing – en daarmee onbedoeld de essentie van humor raakt. ‘Zelfs als ik niet grappig ben, is dat om te lachen.’ En dan, messcherp, quasi-timide: ‘Misschien moet ik dat wat duidelijker maken aan de mensen?’ Zo schakelt hij in één adem van oprechte onzekerheid naar zelfverzekerd type.

Ook vast ensemblelid Willem de Wolf is van de partij. Niet op het podium, maar heerlijk via video, vanaf de achterbank in een taxi. Zijn afwezigheid wordt juist een vondst: in verstilde close-ups, bedachtzaam en met zijn karakteristieke ironie, ontvouwt hij zijn filosofische bespiegelingen over sitcoms, pijn en verval (een mooie link naar Alledaags Verlies, waarmee hij nu in de Nederlandse theaters staat).

‘Sitcoms zouden alleen droevige personages moeten hebben’, bromt De Wolf, terwijl naast hem Lineke Rijxman als norse, ongeïnteresseerde taxichauffeur het contrast onbetaalbaar drooghoudt. Die chemie – zijn melancholische ernst tegenover haar blik op de weg vol desinteresse – is theatermagie op beeldformaat, werkelijk onbetaalbaar. Wanneer hij vervolgens verzucht dat oppervlakkigheid de nieuwe diepte is, wordt alles plots glashelder. Geen laag meer om af te pellen. Alleen nog spiegelingen.

En ja, die lachband – zelden zo overtuigend geleverd. Midden op de tweede rij zit een man die lacht als een cartoonkarikatuur: hoog, schel, met een licht vertraagde echo. Alsof hij speciaal is ingehuurd. Je hoort hem altijd nét iets te hard, nét iets te lang. Zijn lach wordt de soundtrack van het hele spel – zo oprecht grotesk dat het weer echt wordt.

DE HOE zet je brein stevig aan het werk: wat is echt en wat is nep? Met een bot kartelmes snijden ze dwars door elke façade heen. DE SITCOM maakt je een beetje misselijk – maar net als na het overgeven voel je je daarna even opgelucht, tot de volgende golf zich aandient. In deze satire over gezien worden en jezelf spelen totdat je niet meer weet wat dat is, toont het collectief zich op z’n scherpst. Doe jezelf een lol en ga kijken. En neem je binnen- en buitenkant mee – ze zullen allebei gefilmd worden.