Voor de stand-up-comedy-liefhebber is het een droom line-up: Chris Rock en Dave Chappelle. Twee scherpe, intelligente comedians die de grenzen aftasten en daardoor zo nu en dan in de fysieke gevarenzone komen. Wat dan natuurlijk wel weer bruikbaar materiaal oplevert.

In een introfilmpje flitst onder een heavy beat een lange galerij van stand-upgoden voorbij met mannen als George Carlin, Richard Pryor, Robin Williams, Eddie Murphy, Lenny Bruce en Andy Kaufman, stuk voor stuk inspirerende mannen en voorbeelden voor Dave Chappelle en Chris Rock.

(Voor de zekerheid zijn Bill Cosby en Louis C.K. uit de selectie gehouden, maar de laatste krijgt nog wel een vriendelijk ironisch plekje in de set van Chappelle. De masturbatie-comedian was een van de eersten die Chappelle begin mei van dit jaar opbelde om attent te vragen hoe het met hem ging nadat hij door een gewapende gek op het podium van de Hollywood Bowl was aangevallen. Chris Rock, die eveneens die avond op dat podium stond van het Netflix is a Joke-Festival, kwam meteen naar voren en vroeg of die gast Will Smith was. Het telefoongesprek met Louis C.K. ging vooral over sterven, waar Chappelle zich niet al te druk om zegt te maken, want ‘het gaat toch wel gebeuren’. Toen er door de zwaarte van het telefoongesprek een lange stilte valt, vroeg Chappelle aan Louis C.K. of hij zich aan het aftrekken was.)

Nu Chris Rock en Dave Chappelle samen een kleine tour door Europa maken, is geweld op het comedy podium natuurlijk een belangrijk onderwerp. Maar Rock maakt geen drama van de klap die hij kreeg van Will Smith, nadat hij bij de uitreiking van de Oscars een (op zich aardige, maar niet handig geplaatste) grap had gemaakt over de vrouw van Smith. Hij bagatelliseert het incident niet, want mensen die zeggen dat woorden pijn doen, moeten maar eens een klap krijgen van iemand die Muhammad Ali in een film heeft gespeeld, terwijl Rock in New Jack City niet verder is gekomen dan de afgekickte Pookie. Maar Rock zag geen enkele reden om in het openbaar te gaan klagen en huilen, want volgens hem zijn verslaving aan aandacht en het slachtofferschap in Amerika irritante ziektes aan het worden, waar hij niet aan mee wil doen. ‘De eerste hulp zit vol mensen die zich aan papier hebben gesneden.’

Niemand kijkt er meer van op dat stand-upcomedy, dat toch het best tot zijn recht komt in een intieme club, in megazalen en stadions wordt geprogrammeerd. Vorige week stond het duo in de O2-Arena in Londen, waar 20.000 mensen in passen. En (vrijwel) niemand lijkt zich ongemakkelijk te voelen als bij zo’n gelegenheid een Goebbels-achtige dj de massa opzweept alsof we ons op de NSDAP-partijdag in Neurenberg bevinden. Eigen wil en kritische kijk lijken daarmee te verdwijnen, waardoor ook mindere comedians met een matig optreden kunnen wegkomen. In het voorprogramma was eigenlijk alleen de set van Ali Wong van hoog niveau. Met een fijne vileine blik in haar ogen vertelde ze over het leven na haar recente scheiding. Ze wil nu vooral een hersenschudding geneukt worden.

Van een matig optreden van Rock en Chappelle was ook absoluut geen sprake. Zij blijven allebei prima overeind in zo’n grote zaal. Chris Rock door zijn levendigheid en harde hyperstem en bij Chappelle is juist het omgekeerde het geval met hetzelfde resultaat. Met zijn sonore bariton en een sigaretje in de mond maakt hij van een megazaal toch iets kleinschaligs. Vijf sterren leverde hun act niet op, want Rock vond het geen probleem om wat stukken te recyclen uit zijn Ego Death tour en Chappelle verprutste wat tijd met overbodige en gratuite gesprekjes met het publiek. Een publiek dat trouwens door de dj vooraf op het hart werd gedrukt vooral niet te hackelen, want ‘we don’t care what you have to say, we’re here to do a show‘.

Door die minpunten verdween misschien één ster in de beoordeling, maar het was een prima avond, waarop Rock wat meer te vertellen had dan Chappelle. Vooral de manier waarop de in smetteloos wit geklede Rock de selectieve verontwaardiging en het overdreven slachtofferschap in de samenleving ontleedt is subtiel en vlijmscherp tegelijk.

Zo wordt Meghan Markle (‘de moderne Pocahontas’) als een domme zeurkous in de hoek gezet. (De comedians van de avond hadden trouwens wel iets meer kunnen doen met de dood van Koningin Elizabeth, dan het alleen te noemen). Hoe kun je in godsnaam verbaasd zijn dat het Engelse koningshuis racistisch is? Had ze die mensen niet even kunnen googlen? Het gaat om de uitvinders van het kolonialisme. Om er daarna meteen een cynisch schepje bovenop te doen door te stellen dat het voor een witte nog veel moeilijker is om bij zwarte schoonouders in de smaak te vallen. Als een zwarte vrouw haar witte man meeneemt naar het ouderlijk huis voor het kerstdiner, zal haar moeder vragen: ‘Wat doet die maatschappelijk werker hier?’

Het zijn die onverwachte gedachtesprongen die een optreden van Rock zo aantrekkelijk maken. Zoals hij ook glashelder duidelijk maakt dat Hillary Clinton verantwoordelijk is voor de puinhoop in het huidige Amerika, dat tot op het bot verdeeld is en waar belangrijke verworvenheden, zoals het recht op abortus, op de tocht staan. Om er dan weer grijzend aan toe te voegen dat hij inmiddels een knipkaart bij de abortuskliniek heeft.

Naast de trotse verhalen over hoe hij zijn immer tolerante (of praktische) vrouw regelmatig belazert en een wat lang uitgesponnen verhaal over het nuttigen van magic mushrooms, presenteert Chappelle zich in zijn act wat meer als een wijze filosoof, die de nuance opzoekt. Nee, die gast die hem had aangevallen, was geen ‘biseksuele dakloze’, zoals in de media werd gesuggereerd, die wraak kwam nemen voor de neerbuigende grappen van Chappelle over arme Amerikanen en de gehele LHBTQ-gemeenschap. Voor een dakloze had hij dan wel een behoorlijk duur kaartje gekocht. Nee, Chappelle heeft nog met de man gesproken, en hij was gewoon zwaar gestoord en had niets zinnigs te zeggen.

En ook over het Will Smith incident heeft hij een dubbele gedachte. Natuurlijk vindt hij het buitengewoon verwerpelijk dat die agressie uit West Philadelphia in Will Smith wakker werd, waardoor hij zijn zorgvuldig opgebouwde, aandoenlijke imago als de Fresh Prince of Bel-Air te grabbel gooide. Maar Chappelle snapt het ook wel als mensen zo nu en dan hun masker laten vallen, als zij getergd worden. Zo wordt de ware persoon getoond en dat kan geen kwaad, want de mens is tenslotte lelijk. Chappelle herkent zichzelf in beide kanten van Smith.

Na afloop kreeg iedereen een ‘Chappelle collectible’ uitgedeeld, een gezichtsmasker. Lekker dus in het zakje laten en niet opdoen. Eh…, volgens Chappelle.

Foto: Dave Chappelle in juni 2022, bij fundraising voor Duke Ellington School of the Arts in Washington (AP Photo/Gemunu Amarasinghe)