Het succes van Ciske de Rat blies de Nederlandse musicaltraditie in 2007 nieuw leven in; De originele, moderne Nederlandse musical kon weleens een klassieker gaan worden. Nog geen tien jaar later is hij inderdaad terug, bewerkt door Maurice Wijnen, met muziek van Henny Vrienten en een script van André Breedland. Van een ‘nieuwe, echt andere versie’, zoals het programmaboek aankondigt, is niet zozeer sprake; het enige wat opvalt is het wat simpelere decor. De sfeer van de musical is hetzelfde als een aantal jaren terug, maar dat is zeker geen kritiekpunt: de musical is nog steeds hartverwarmend en nostalgisch.

Ciske de Rat is een musical die alles heeft: humor, drama, spanning en liefde. Aan de ene kant biedt het een kijkje in het Amsterdam van vroeger; aan de andere kant vertelt het de zenuwslopende geschiedenis van de jonge bengel Ciske die zijn moeder per ongeluk dodelijk verwondt. In de musical speelt dit verhaal zich af in de herinnering van de volwassen Ciske, die in 1939 als soldaat tevergeefs het land verdedigt tegen de Duitsers.

Op de Grebbeberg vecht hij niet alleen tegen de vijand, maar ook tegen zijn innerlijke demonen, die hem steeds aan zijn moeder herinneren. Hoewel Danny de Munk aan de oude kant is voor de rol van volwassen Ciske – die hij in 2007 ook al vervulde – speelt hij hem nog met verve en haalt hij met gemak de zangpartijen, daarbij zijn charmante, kenmerkende vibrato in de strijd gooiend.

Naast hem is Bas Keijzer een aimabele, ontwapenende vader Vrijmoeth, terwijl Ellen Evers overtuigend is als Ciskes moeder; grofgebekt, immer chagrijnig en wreed. Het moment waarop zij Ciskes dierbare boek aan stukken scheurt is pijnlijk, en het drama dat hierdoor wordt ontketend ontroert. Ook de kindercast is indrukwekkend en dwingt bewondering af met kraakheldere zang en enthousiast spel.

Maar de ster van de voorstelling is de nog maar achtjarige Silver Metz, die als jonge Ciske de harten van het publiek steelt. Met zijn eigenwijze maniertjes, grove maar aandoenlijke humor en innemende spel brengt hij aan het lachen, en maakt hij heel wat tranen los met de klassieker ‘Ik voel me zo verdomd alleen’. In de musical is dit nummer een duet met de volwassen Cis geworden – een goede keuze; hierdoor krijgt het een diepere laag.

Het nummer van Herman van Veen is aangevuld met nieuwe liedjes van Henny Vrienten, die met het zinderende ‘Oorlog in mij’ (een solo van De Munk) een hit schreef die aan eerstgenoemde kan tippen. Ook zijn andere liedjes zijn aanstekelijk; van het luchtige ‘Er is altijd wat met Ciske de Rat’ en het weemoedige ‘Amsterdam, hee pak me dan’ tot het harmonieuze ‘Artis in september’. Vrientens gebruik van terugkerende thema’s en reprises zorgen bovendien dat Ciske goed werkt als musical, waarbij de scenes natuurlijk overgaan in de liedjes en andersom.

Een kleine kanttekening dan: met uitzondering van moeder Vrijmoeth bestaan de vrouwen in de musical vooral in verhouding tot hun man of tot Ciske; van tante Jans en Suus Bruijs, die met name vrouw en moeder zijn, tot Betje, die enkel dienst doet als Ciskes geliefde. Wat Ciske ziet in de nogal eendimensionale Betje is niet geheel duidelijk. Misschien dat deze wat traditionele vrouwenrollen te wijten zijn aan het oude verhaal. Desondanks bewijst Ciske de Rat wederom de juiste ingrediënten te hebben voor een voorstelling die de Nederlandse musicaltraditie eer aandoet.

Foto: Roy Beusker