By Heart is een hartverwarmende voorstelling, die de orale traditie in ere herstelt en zelfs politiseert. In een participatieve performance leert een gedicht uit het hoofd. De simpele oefening van de Portugese acteur en theatermaker Tiago Rodrigues legt de vinger op hedendaagse, digitale vluchtigheid.

Met zijn geraffineerde timing en zijn subtiele blikken palmt de Portugese acteur en theatermaker Tiago Rodrigues het publiek gemakkelijk in. Achter hem staat een rij stoelen, maar zijn voorstelling kan pas beginnen als ze zijn gevuld. De presence van de Portugees is zo uitnodigend dat de schroom snel is overbrugd, er zijn genoeg vrijwilligers in de kleine zaal van Theater Frascati. Maar de tien vrijwilligers blijken er uiteindelijk elf te zijn, er staat een stoel teveel. Behendig buit Rodrigues elk detail uit. In die zin is de solo een les in theater maken; elk ‘probleem’ is een kans.

In By Heart draait alles om taal en geheugen, gaandeweg de voorstelling krijgt de inhoud van het gedicht steeds meer impact. De tien leren het dertigste sonnet van Shakespeare door elke van de veertien frases te herhalen tot deze in het geheugen staan gegrift. We zijn getuigen van de oefening. Spreekt Rodrigues zijn publiek aanvankelijk aan in het Engels, het gedicht wordt in het Nederlands geleerd en dat levert interessante discussies op. Rodrigues’ Nederlands is namelijk niet altijd even goed te volgen. Dat levert – samen met de gelaagde poëtische taal van het sonnet – genoeg aanleiding tot discussie en stimuleert het participatieve gehalte van de performance.

De innemende, rondborstige Rodrigues is gekleed in een slonzig wit T-shirt met daarop twee afbeeldingen, een van George Steiner en een van Nobelprijswinnaar Boris Pasternak. Aan de rituele oefening voegt Rodrigues citaten en verhalen toe. Niet alleen teksten van Pasternak en Steiner passeren de revue, ook andere voor hem belangrijke schrijvers en boeken krijgen een plek. Maar de rode draad is het persoonlijk verhaal van Rodrigues’ grootmoeder, die langzaam blind wordt. Aan de hand van dat verhaal ontspint zich een voorstelling, die de orale traditie volledig in ere herstelt en zelfs politiseert. Anekdotes uit de geschiedenis benadrukken de functie van het geheugen. In barre tijden vonden verboden teksten daar immers altijd al asiel.

Met zijn innemende grapjes weet Rodrigues van elke detail, voorbereid of niet, een klein feestje te bouwen. In het kader van het EU-project House on Fire reisde de voorstelling al door Europa, ik ben nog wel benieuwd of het publiek in elk land zo gewillig was. By Heart is een hartverwarmende simpele performance met een grote boodschap, zeker in tijden waarin digitale vluchtigheid en oppervlakkige social media onze levens dreigen uit te hollen.