Met het tekenen van het contract wordt de verkoop van een huis definitief gesloten. Voor de verkoper een onbeschrijflijk opwindend gevoel. In BV Vastgoed van Toneelgroep Maastricht zien we makelaars aan het werk en beelden Wendell Jaspers en Mark Rietman het aanstekelijk uit. Als twee baviaantjes staan ze springen en te krijsen om dat heerlijke geluid van de handtekening op papier na te bootsen: ‘kras kras kras kras kras kraaaas!’  

BV Vastgoed is een nieuwe, opgefriste bewerking van David Mamets Glengarry Glen Ross, een klassieker uit 1982, goed voor een Pulitzerprijs voor Drama en een verfilming in 1992. In 2017 was het stuk nog in Nederland te zien, toen onder de titel Vastgoed BV door Senf theaterpartners en Kemna Theater. Hoewel regisseur Michel Sluysmans het stuk nu heeft laten omschrijven naar hedendaags Nederland – met verwijzingen naar duurzaamheid, boeren en harddrives – is de structuur grotendeels hetzelfde.

Vier makelaars krijgen van de baas te horen dat ze zijn ontslagen. De twee die deze laatste maand het best verkopen, mogen alsnog blijven en krijgen een bonus. Was dat al onredelijk genoeg, blijkt het protocol ook nog zo te zijn dat degene die de afgelopen tijd het best verkocht, ook nu de beste prospects krijgt, terwijl de rest het met vervuilde grond moet proberen.

Officemanager Jennifer Williams (een onwrikbare Hanne Arendzen) is de vertegenwoordiger van dit herkenbare vicieuze systeem, dat arm en rijk steeds verder uit elkaar speelt. Met haar vaste baan staat voor haar zelf niets op het spel. Ze incasseert standvastig een oneindige stroom gevloek en getier, maar trekt uiteindelijk altijd aan het langste eind, aangezien de makelaars alleen maar aan zichzelf en hun succes kunnen denken. Hun gebrek aan interesse in de ander valt in elke scène op.

Was het origineel een strijd tussen mannen, Jaspers’ vertolking van de succesvolle Ricky Roma in mouwloze rode jurk met schoudervullingen benadrukt de vanzelfsprekendheid van een alfavrouw. In een barsetting overtuigt zij pushover Jimmy Lingk (Ozan Aydogan) met een heldhaftig verhaal over de aantrekkingskracht van mogelijkheden, af en toe oogcontact afdwingend, lachend, tactisch met haar borsten schuddend en strategisch haar rok strak over haar benen spannend, waardoor je rechtstreeks de koker in kijkt: een heerlijke powermove die we kennen uit Paul Verhoevens film Basic Instinct (1992).

In een heldere vormgeving van loze inspiratieposters gedurende de eerste drie dialogen, waarin de overlevingstactieken van de makelaars te zien zijn, en later een overhoopgehaald kantoor wordt met kleine aanpassingen de druk opgevoerd. We zien nette portretten van de makelaars op kantoor veranderen in aapjes, om een apenrotsidee te benadrukken, en die hele kantoorachterwand kan dankzij twee balken dichterbij geschoven worden, wat een beklemmend gevoel geeft.

Die balken liggen vrij pontificaal in de weg, maar zorgen ook voor een leuke dynamiek. Ze blokkeren het pad voor Sjors Arends (een bedremmelde Luka Kluskens) zodat die haar weerstand kan laten zien voor het voorstel van David Moss (een lekker opvliegende Rogier in ’t Hout). Of ze zorgen ervoor dat In ’t Hout zich in twee stappen groter kan maken dan de lange Rietman, om dreigend boven hem uit te torenen.

De belangrijkste aanpassing die bewerker Jibbe Willems maakte ten opzichte van het originele stuk, is een proloog met alle acteurs, die bovenstaande context uitleggen en de Nederlandse situatie toelichten. Hoe een paar decennia ‘BV Nederland’ het individueel belang boven de samenleving heeft geplaatst, onderbouwd met actuele cijfers en feiten. Dat had uitleggerig of educatief kunnen uitpakken, maar dat gebeurt niet: de ideeën volgen elkaar vlot en komisch op. Met een aanloopje vlieg je zo het stuk in, waardoor je haast onmerkbaar in de theatersetting gezogen wordt en je gebiologeerd kan toekijken.

Een vraag die blijft hangen uit die opening: is een wereld denkbaar waar nut en resultaat niet de belangrijkste maatstaf van succes zijn? Het door Kluskens zachtjes gezongen ‘Die Nacht’ van Schubert doet verlangen naar een simpeler, natuurlijker leven, weg van al die corrumperende graaiconstructen.

Foto’s: Ben van Duin