Wat weten wij van de geschiedenis van de twintigste eeuw? De grote gebeurtenissen en hun gevolgen. De namen en wellicht biografieën van invloedrijke personen en hun grootste (wan)prestaties. Dat is het wel zo’n beetje. De bijzondere voorstelling Beside the Scenes: The 20th Century  benadert de geschiedenis op een heel andere wijze – en laat je en passant nadenken over het waarheidsgehalte van de historie zoals we die ervaren. 

In 2013 was het Duitse kunstenaarsduo Hofmann&Lindholm al eens te zien op het SPRING Performing Arts Festival. Toen met de filminstallatie Truce. Dit jaar keren zij terug met de Engelse versie van Nebenschauplätze Nr. 1: Das 20. Jahrhunderts. Het is een multimediale theatervoorstelling, die zich het best laat omschrijven als een schaars geanimeerde schaduwfilm, die van toelichting wordt voorzien door een spreker.

Hannah Hofmann en Sven Lindholm kiezen een ongebruikelijk perspectief voor hun performance. In plaats van in te zoomen op cruciale gebeurtenissen of personen ligt hun focus op de omgeving: een kamer, een tafel, een stoel, een lamp, een venster. In los van elkaar staande beelden tonen zij in lange schaduwen de periferie van de twintigste-eeuwse geschiedenis. Die zwart-witbeelden worden vooral gedomineerd door ramen – vensters op de geschiedenis – die van rechts naar links aan de toeschouwer voorbij glijden. Zoals de tijd voorbij glijdt.

In de losse interieurscènes duiken soms silhouetten op van mensen of dieren (ook Laika, de eerste hond in de ruimte, heeft een eigen moment). Die animaties, ontworpen door Jan Sickinger en Oli Monn, zorgen ervoor dat de scènes enigszins tot leven komen. De grote verdwijntruc van Houdini, Adolf Hitler die naar de film Panzerkreuzer Potemkin kijkt.

Beide the Scenes: The 20th Century is een nogal statische voorstelling. Spreker Roland Görschen draagt daar helaas aan bij. Stil zit hij op het toneel met zijn tablet op schoot. Met rustige, emotieloze stem introduceert hij de verschillende beelden op identieke wijze: ‘Image number 8. What is given?’, zegt hij, en geeft een opsomming van voorwerpen die wel, of wellicht niet, aanwezig zijn geweest bij het te tonen historische tableau. Zijn Duitse accent bemoeilijkt de verstaanbaarheid en daarmee een goed begrip.

Elke scène is volgens hetzelfde stramien opgebouwd. Eerst de introductie, daarna toont de rechterkant van het toneel een digitale klok, die loopt tot aan de exacte tijd – op de minuut nauwkeurig – waarop het te tonen schaduwbeeld plaatsvindt. Vervolgens wordt de exacte locatie getoond. Dan komt de scène, die voorbijglijdt en wordt afgesloten met een onderschrift, waardoor het schaduwbeeld zijn historische context krijgt.

De onderwerpskeuze lijkt lukraak. Uit de grabbelton van de geschiedenis toveren Hofmann&Lindholm momenten uit de internationale en vooral ook de Duitse historie. Daarbij bieden ze de toeschouwer weinig context. Wie weet wie Anna O. was? Daarvoor moet je iets afweten van psychoanalyse. En in een door een overwegend jong publiek bevolkte zaal zal de (zelf?)moord van Rote Armee Fraktion-kopstuk Gudrun Ennslin geen betekenis hebben. De voorstelling krijgt daarmee onbedoeld een licht-snobistisch karakter.

De belangrijkste vraag die zich opdringt bij het zien van alle schaduwtaferelen is in hoeverre de geschiedenis naar waarheid gereproduceerd kan worden. Weet bijvoorbeeld iemand het exacte tijdstip van de ontmoeting tussen John Lennon en Yoko Ono?  En klopt het dat Ricardo Klement, de naam waaronder SS-kopstuk Adolf Eichmann na de oorlog in Argentinië woonde, zesduizend konijnen en kippen fokte?

Dat soort vragen stelt Beside the Scenes: The 20th Century bij de schaduwkant van de geschiedenis. Het Duitse kunstenaarsduo tornt met deze voorstelling aan onze perceptie van geschiedenis. Dat is het interessantste aspect aan deze voorstelling.

Met een beetje goede wil kun je deze voorstelling slow theatre noemen. De repetitieve opbouw, de rustige, kalmerende stem van spreker Roland Görschen, de traag voorbijtrekkende beelden met de schaarse animaties. Je zou er bijna zen van worden.

Het zijn zeker fraaie schaduwscènes die Hofmann&Lindholm tonen, maar deze nogal trage performance is te statisch en mist prikkeling, humor, spanning en – op een scène over de atoombommenwerper Enola Gay na – emotie. Dat maakt Beside the Scenes: The 20th Century uiteindelijk een saaie theaterervaring.