Als zijn schoen op het hout knalt, beukt het gestamp tegen de wanden, dreunt het geluid door de ruimte. Het echoot en galmt, als hij zijn stem verheft. Met de deuren gesloten, vervormt de kleurrijke bunker van Ergun Șimşek tot de koortsachtige wereld van de ‘ondergrondse mens’. Een van Dostojevski’s belangrijkste werken als een psychedelische theatermonoloog.

Theater Rast maakte van het naargeestige Aantekeningen uit het ondergrondse een half uur durende Parade-voorstelling, die dezelfde titel draagt. Șimşek bewerkte de novelle en treedt op als de naamloze antiheld, in regie van Șaban Ol. Net als het oorspronkelijke werk, is de voorstelling een pamflet tegen de maakbaarheid van onze wereld. De hoofdpersoon fulmineert tegen het Verlichtingsdenken, waarbij een optelsom van verstandige keuzes tot een gelukkig leven zou leiden. Met redeneringen die botsen en tegen elkaar indruisen, schetst hij de complexiteit van het leven, dat zich niet laat dwingen door zoiets als rationalisme.

De verschillende delen van de oorspronkelijke novelle heeft Șimşek in zijn bewerking vervlochten tot één monoloog. In zijn afgesloten domein, ‘het ondergrondse’, filosofeert een voormalig ambtenaar over de (buiten)wereld en wat hem is overkomen. Hij is wraakzuchtig, klaagt over verveling en lichamelijke kwaaltjes. In zijn klaagzang, met een hard-cynische ondertoon, is de mens een egoïstisch ‘karakterloos wezen’. De verteller blijft herhalen dat er iets is gebeurd, waarover hij zijn publiek moet vertellen. Het blijkt de ontmoeting met een prostituee, Lisa, die hij heeft vernederd en verjaagd.

Herhalingen in tekst en toon vormen de stampende cadans van de voorstelling. Șimşek deelt het verhaal in intieme onderonsjes met zijn toeschouwers, zo dichtbij dat hij ze aanraken kan, een arm tegen de wand zet over iemands schouder. Hij stort zijn bittere woorden uit over het publiek, dat nergens veilig is. Gecombineerd met heftige licht- en geluidseffecten is Aantekeningen uit het ondergrondse een beklemmende stortvloed van beeld en geluid. Zo overweldigend soms, dat je vreest kopje onder te gaan en nooit meer ontsnapt aan dit akelige ondergrondse.

Foto: Mirko Lazovič