Toneelschrijver Larry Kramer is vorige week overleden in New York. Zijn toneelstuk The Normal Heart uit 1985 werd een standaardwerk over de opkomst van de aidsepidemie. Hij overleed op 84-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking.

‘Ja, er waren al toneelstukken over aids. Films ook. Maar The Normal Heart van Larry Kramer kijkt op een andere manier terug op de uitbraak van de epidemie dan Tony Kushners Angels in America. Het is een gedegen toneelstuk met een krachtige vorm van retorica als stijlfiguur’ schreef Loek Zonneveld bij de enige opvoering van het stuk in Nederland. Job Gosschalk regisseerde de tekst bij Opus One, in een vertaling van Coot van Doesburg. De zeer enthousiast ontvangen voorstelling speelde in de zomers van 2012 en 2013 in het DeLaMar Theater in Amsterdam. In het najaar van 2013 volgde een tournee door het land.

In The Normal Heart herbeleeft de lezer de uitbraak van de aidsepidemie via de verbijsterde blik van de gedeeltelijk verzonnen antiheld Ned Weeks, zijn actievoerders en de vrouwelijke arts Emma Brookner, die de eerste slachtoffers in haar spreekkamer krijgt. Daar ploffen we midden in het hart van de orkaan, schreef Zoneveld. ‘In een razend tempo, via een buitengewoon intelligent geschreven stroom aan prachtige dialogen, doorsneden met ontroerende en soms ongemeen geestige een-tweetjes, komen we tot de kern: de hoge prijs van het verzwijgen, de dubbele moraal van een vrije samenleving waarin alles kan als je het maar niet hardop bij de naam noemt.’

In 1985 werd het stuk in New York voor het eerst opgevoerd, wat tot gemengde reacties leidde. In de kringen van de Gay Liberation-beweging viel verkeerd dat het stuk hen meermaals aanspreekt op seksuele vrijheid. Anderen namen het Kramer kwalijk dat hij aids met de holocaust vergelijkte, waarvoor overigens in de tekst geen concrete aanwijzingen zijn te vinden. In 2014 kreeg het stuk een tweede leven als film, die onder meer een Golden Globe en een Emmy Award in de wacht sleepte.

Kramers doorbraak kwam overigens al veel eerder, namelijk met zijn filmscenario voor Women in Love (1969), waarmee hij werd genomineerd voor een Oscar, en de satirische roman Faggots (1978), die hem een status als cultschrijver bracht.

Zelf leed Kramer sinds eind jaren tachtig aan hiv. Zijn hele leven voerde hij ook actie voor het bestrijden van de infectie. In 1981 richtte hij Gay Men’s Health Crisis op, de eerste organisatie in de VS die zich ontfermde over de getroffenen. Ook stond hij aan de wieg van Act Up (AIDS Coalition to Unleash Power), een actiegroep die met provocerende acties in overheidskantoren, op Wallstreet en in kerken onder meer zorgde voor de versnelling van het onderzoek naar en de goedkeuring van medicijnen tegen hiv.

Kramer had door de hiv-infectie al langer gezondheids- en longproblemen. Het is niet bekend of hij leed aan Covid-19. Op het moment van zijn overlijden was hij nog bezig aan een nieuw toneelstuk, waarin een groep homoseksuele mannen ‘drie plagen’ moest doorstaan: aids, Covid-19 en de achteruitgang van het menselijk lichaam.