Performancekunstenaar Ulay is vanochtend op 76-jarige leeftijd overleden. De Duitse kunstenaar verwierf internationale bekendheid met zijn radicale performances met Marina Abramović, maar bouwde voor en na die tijd ook een indrukwekkend solo-oeuvre op.

Ulay (Frank Uwe Laysiepen) wordt midden in de oorlog in het Duitse Solingen geboren. Zijn vader sterft als hij veertien is. Zijn moeder vertrekt op zijn vijftiende. ‘Ik heb nooit antwoorden op mijn vragen gekregen en ben altijd op zoek geweest naar mijn identiteit’, schreef hij in zijn boek Whispers: Ulay on Ulay uit 2014. Die zoektocht wordt een belangrijk thema in zijn werk, net als processen van verandering, het accepteren van onzekerheid en toeval.

Aan het begin van zijn carrière experimenteert Ulay met verschillende identiteiten in een eindeloze reeks intieme ‘selfie’ polaroidfoto’s. Eind jaren zestig vestigt hij zich uit interesse voor de provo-beweging in Amsterdam, waar hij in de jaren zeventig grensverleggende performances begint te maken. Fotografie is te veel buitenkant geworden, Ulay richt zich vanaf nu op zijn eigen vlees, ‘het primitiefste medium dat er bestaat’, zegt hij tegenover de Volkskrant. Hij laat ondermeer woorden op zijn arm tatoeëren om die vervolgens met huid en al eruit te snijden en in te lijsten.

In Amsterdam is Ulay betrokken bij de oprichting van zowel de artistieke broedplaats Ruigoord als kunstencentrum De Appel. Bij de laatste ontmoet hij in 1976 de Servische kunstenaar Marina Abramović. Hij is op slag verliefd en blijft twaalf jaar met haar samen. In gezamenlijke performances in kunstgaleries beproeven ze hun eigen lichamen en elkaar tot het uiterste, vaak op het gevaarlijke af. In een van hun bekendste werken Rest Energy (1980) staan ze tegenover elkaar, waarbij de ene een boog vasthoudt, en de ander een pijl gespannen op die boog. In hun laatste performance The Lovers (1988) wandelen ze ieder zesduizend kilometer over de Chinese muur, om elkaar ergens in het midden te treffen en afscheid te nemen.

Na de breuk met Abramović in China maakt Ulay soloperformances en richt hij zich weer meer op de fotografie. Met werk over daklozen in Amerika, aboriginals en waterbekkens in Zuid-Amerika toont hij zich een zeer geëngageerd maker.

In 2010 is er een nieuwe ontmoeting met Abramović, waarvoor hij onaangekondigd aanschuift bij haar performance The artist is present in het MoMa in New York. De beelden van het moment dat de twee elkaar na 28 jaar weer in de ogen kijken wordt vandaag druk gedeeld op social media. In 2015 klaagt Ulay zijn ex-partner aan en moet ze 320 duizend euro aan royalty’s uit hun gezamenlijk werk betalen. Maar daarna raken de twee weer bevriend en maken ze over hun relatie nog een laatste film.

In 2009 wordt lymfklierkanker geconstateerd bij de kunstenaar. Hij maakt er in 2013 nog de film Project Cancer over. Vandaag overleed hij in Ljubljana aan de gevolgen van de ziekte. In november 2020 organiseert het Stedelijk Museum in Amsterdam een reeds geplande solotentoonstelling rond zijn werk. Het museum verwierf door de jaren heen zowel werk van Ulay als van zijn samenwerking met Abramović.