Open brief: ‘Ook werk achter de schermen verdient een spotlight’

4 Reacties op "Open brief: ‘Ook werk achter de schermen verdient een spotlight’"

1. Hanna Timmers schreef:

   12 september 2022 om 07:34

   Eens!

   ‘Beste educatie / verdiepingsprogramma’ mag op deze lijst dan zeker niet ontbreken.

2. Tobias Kokkelmans (Nederlands Theater Festival) schreef:

   12 september 2022 om 09:13

   Beste Actie Onbekend en alle ondertekenaars,

   Allereerst oprechte dank voor het schrijven en ondersteunen van deze open brief. Actievoeren vergt lef en moed en daarbij hebben jullie mij als supporter. Met een van de initiatiefnemers ben ik al een aantal weken in contact en binnenkort gaan we afspreken. We’re in this together. Laten we er geen gras over groeien, graag neem ik jullie alvast mee in een aantal denkoefeningen én vragen.

   Eerst is het goed om aan te scherpen. Al is het maar om aan te geven op welke manier mijn collega’s van de VSCD en het Nederlands Theater Festival nu al werken aan dezelfde wens voor inclusie en zichtbaarheid.

   – Het is niet zo dat mensen achter de schermen niet in de prijzen vallen tijdens het Gala. Jaarlijks wordt de Prosceniumprijs uitgereikt: letterlijk een prijs voor mensen ‘achter de schermen’. Ontwerpers, docenten, impresario’s, etcetera; Iedereen die het verdient om gezien te worden. Dat de spotlight er niet is, klopt dus niet. Dit jaar ging deze prijs naar kostuumontwerper Carly Everaert. De Zilveren en Gouden Krekels voor ‘meest indrukwekkende podiumprestatie’ gaan ook regelmatig naar vormgevers. Ook de ACT Award kan uitgereikt worden aan mensen achter de schermen die betekenisvol zijn geweest voor de positie van acteurs (dit jaar Intimiteitscoördinatie Nederland). Daarnaast reikt de VSCD los van het Gala de Krommer uit: een prijs voor jubilerende theatermedewerkers achter de schermen.

   – Dat de bestaande categorieën min of meer veertig jaar hetzelfde gebleven zijn, klopt helaas ook niet. Categorieën kwamen en gingen, ook in de afgelopen jaren. Heel wat prijzen die tijdens het afgelopen Gala uitgereikt werden, zijn veel jonger dan veertig jaar. Verder hebben we met de VSCD en de sector de discussie geopend over de acteursprijzen: is het vrouw-man-onderscheid nog opportuun in tijden van toenemende genderdiversiteit? Ons professionalsprogramma NTF PRO besteedde er veel aandacht aan; adviesbureau Blueyard maakte een inzichtelijk onderzoeksrapport. Ten slotte is dit jaar de VSCD Mimeprijs de VSCD Mime/Performanceprijs geworden. Daarmee wordt dus al meer ruimte gecreëerd voor een van jullie eisen: ‘Beste Alternatieve Theatervorm’.

   Misschien wisten jullie dit niet. Misschien wel, en vinden jullie dat er nog meer aandacht moet komen voor mensen achter de schermen. Dus dan gaat het om het woord ‘structureler’ in jullie brief. Ok, laten we in gesprek gaan. Het Nederlands Theater Festival wil die plek zijn. De vraag is alleen hoe en op welke manier deze zichtbaarheid de meeste impact en verandering gaat genereren.

   Dat jullie je op het Gala en op het fenomeen prijzen richten, zal iedereen kunnen begrijpen. Prijzen genereren zichtbaarheid. Maar als het doel is om inclusief te zijn, zijn prijzen ook heel tricky. Ze zijn namelijk ook per definitie exclusief (en als je er goed over doordenkt, een voortvloeisel uit koloniaal verlichtingsdenken). Iemand wordt uitverkoren, anderen niet. Toch hebben prijzen nog altijd een belangrijke functie: ze kunnen agenderend werken en support genereren voor iemand die zich hard heeft ingezet. Maar als we denken dat prijzen het absolute einddoel vormen, lopen we serieus gevaar in de val te lopen van ‘window dressing’. Bovendien: een ‘acceptance speech’ duurt maar heel kort: is dat de plek om de broodnodige dialoog te voeren? Daar moeten we met z’n allen serieus over nadenken, want we leven in een tijd van socialmediamonologen waar geen plek is voor echte intergenerationele uitwisseling.

   Tijd is een serieus probleem, zeker op het Gala. Jullie vraag krijgen we ook van artist educators, toneelschrijvers, dramaturgen, fotografen, musicalmakers, critici, cabaretiers. En wat te denken van de bouwers in onze sector, die zich momenteel in een enorm precaire situatie bevinden? Technici, marketeers, productieleiders en creative producers, kassamedewerkers onveilige situaties, publieksbegeleiders: ze komen nog niet in jullie categorieën voor. En wat te denken van toeschouwers, mensen die jaar in jaar uit deze kunstvorm levend houden en – wat mij betreft – nog altijd te weinig serieus genomen worden?

   Ik wil hiermee jullie eis absoluut niet bagatelliseren, jullie hebben een punt en genereren draagvlak voor inclusie. Alleen: op het Gala worden er nu 10 prijzen – stuk voor stuk van waarde – erdoorheen gejast in moordend tempo. En nog duurt het 2,5 uur. De mensen om wie het gaat, de genomineerden zelf, gaan echt stuk van de zenuwen. Moet het gala nog langer worden? Als er acht prijzen bij moeten, offer je dan acht andere prijzen op? Dat is een serieuze gewetensvraag waar ik het graag binnenkort met Actie Onbekend over wil hebben.

   Goed om te weten: een prijs maken kost geld, tijd, organisatiekracht, eigenaarschap, een representatieve en divers samengestelde jury, persmedewerkers. Doorgaans zien we alleen de persoon met het beeldje in de hand, maar er zijn veel mensen en middelen voor nodig om zoiets voor elkaar te krijgen. Graag nodig ik jullie uit om dat op te zetten, we wijzen jullie graag de weg.

   Alles is in beweging. Ook het Gala, in de afgelopen jaren en ook in de toekomst. Niets is onbespreekbaar. Maar ik nodig jullie ook uit om een bredere denkoefening met ons te maken. Waar en hoe kan de spotlight op mensen achter de schermen nu de meeste impact maken? Prijzen alleen zijn niet genoeg; als het jullie menens is, moeten we inhoudelijk gaan samenwerken.

   Ons professionalsprogramma – NTF PRO – maakt een mooie ontwikkeling door, denk aan de weergaloze Staat van het Theater van Alida Dors maar ook alle prijzen die dan worden uitgereikt. Van de BNG Bank Theaterprijs tot de nieuwe Loek Zonneveld Pen. Ook de Toneelschrijfprijs is weer terug op het festival tijdens NTF PRO: een context waar we echt de tijd kunnen nemen, met zichtbaar effect. Denk bijvoorbeeld aan de speech van Don Duyns die viral is gegaan. Op het gala had zijn verhaal nooit de ruimte, tijd en zichtbaarheid kunnen hebben die het nu heeft.

   Dialoog is echt zo ontzettend belangrijk. Sociale veiligheid, internationale solidariteit, interregionale uitwisseling, macht en plaatsmaken, er zijn zoveel thema’s waar de ontwerpers en de mensen achter de schermen een sleutelpositie in hebben. Denk ook alsjeblieft, alsjeblieft aan klimaatneutraal produceren – zeker een onderwerp tijdens NTF PRO volgend jaar – hoe gaan we dat doen? Daar hebben de ontwerpers, de artist educators, de zakelijk leiders, de dramaturgen, de technici etc. elkaar voor nodig.

   Protest is een van de mooiste vormen van betrokkenheid. Het wijst ons – mij – op blinde vlekken. Ik heb jullie nodig. Laten we in gesprek gaan, wat hebben we te verliezen? Niets. Alleen maar werelden te winnen.

3. Marijn Lems schreef:

   13 september 2022 om 12:37

   Hee Tobias,

   ik ben geenszins de woordvoerder van Actie Onbekend, slechts een van de ondertekenaars van bovenstaande brief. Ik spreek dus alleen voor mezelf, maar wilde wel wat kanttekeningen bij je opmerkingen plaatsen.

   Dat je de aandacht vestigt op alles wat het NTF al doet voor een ruimere blik op de podiumkunsten is terecht, en die ontwikkeling is zeker zichtbaar. Dat laat echter onverlet dat het Gala, wat of je het nu wilt of niet toch het meest ‘prestigieuze’ moment van het festival is, een duidelijke hiërarchie aanbrengt in welke podiumprestaties belangrijker worden gevonden dan anderen, omdat niet alle artistieke prestaties een eigen prijs hebben. Dit in tegenstelling tot het Nederlandse gala voor die andere collectieve kunstvorm, de cinema: kijk even mee naar het uitputtende rijtje prijzen dat jaarlijks op die avond wordt uitgereikt: https://www.filmfestival.nl/gouden-kalveren/

   Je voert vervolgens een paar argumenten op die in het licht van wat er in de open brief wordt gevraag weinig ter zake doen, of makkelijk zijn te weerleggen. Dat er méér moet gebeuren aan inclusiviteit dan alleen prijzen uitreiken is evident, maar geen reden om niet óók de prijzen aan te passen. Als je serieus de prijzen zelf ter discussie wilt stellen als voortvloeiend uit ‘koloniaal verlichtingsdenken’ zie ik natuurlijk graag waartoe dat leidt, maar in welke vorm dan ook zal de evenredige aandacht voor kunstenaars die niet zelf op scène staan belangrijk blijven.

   De tijdsduur van het huidige gala is inderdaad veel te lang, echter slaagt het gala van het Nederlandse Film Festival er wel in om veel meer dan tien prijzen uit te reiken, wel degelijk ook in 2,5 uur (zie: https://www.filmfestival.nl/gouden-kalveren/gouden-kalveren-gala/). Daar hebben ze echter niet de behoefte om er ook een heel nieuw toneelstuk van te maken maar richten ze zich sober op de prijsuitreikingen, met hier en daar een song tussendoor. De duur van het huidige gala is dus een keuze: moeten de prijswinnaars centraal staan of de artistieke keuzes van de theatermakers die zijn uitgenodigd om er een feestje van te maken?

   Dat de Staat van de Toneeltekst van Don Duyns meer impact had dan een acceptance speech is nogal wiedes, maar is ook al geen argument tegen meer prijzen op het Gala. Dat laat immers ieder jaar de uitreiking van de Krekels zien: een apart evenement in de middag om alle genomineerden te huldigen, plus de Staat van het Jeugdtheater uit te spreken, waarna op het Gala zelf de Gouden Krekels pas worden uitgereikt. Er is dus geen enkele reden om niet ook de Toneelschrijfprijs een plek op het gala te geven, zonder dat daarmee de impact van een tekst als die van Duyns in gevaar komt.

   (Overigens ben ik het wel met je eens dat er al genoeg prijzen voor alternatieve theatervormen zijn en zie ik dus niets in een extra generieke prijs. Dan maak je alleen nog maar meer hokjes, terwijl (bij voorbeeld) sociaal-artistiek theater gewoon voor de selectie en de regieprijs in aanmerking moet komen, zoals dit jaar ook werd bewezen door Salomonsoordeel (en op het vlak van jeugdtheater door Trojan Wars).

   Uiteraard ligt de keuze uiteindelijk bij jou (en de VSCD en andere partners), en het is buitengewoon fijn dat je open staat voor dialoog. Ik hoop dan ook dat de initiatiefnemers van Actie Onbekend je uitnodiging aannemen en ben zelf natuurlijk altijd bereid om verder mee te denken.

   Warme groet,

   Marijn.

4. Florian Hellwig schreef:

   14 september 2022 om 14:42

   Dag allen, gewaardeerde collega’s,

   Hebben wij nu daadwerkelijk meer prijzen nodig? Gaat het niet eigenlijk om iets anders, namelijk om de (her)waardering te vergroten voor alle disciplines die bij het theatermaken aan de pas komen? Gaat het niet primair om het verbeteren van arbeidsomstandigheden van velen in het werkveld die niet, nauwelijks of minder in de schijnwerpers staan. Nu wordt blijkbaar veronderstelt dat het uitreiken van nog meer prijzen per definem de zichtbaarheid van disciplines vergroot. Is het dan niet zo dat vooral de zichtbaarheid van bepaalde individuen wordt vergroot? En is het dan niet nog een competitie erbij? Hebben wij niet al genoeg competities in de samenleving en in het theaterveld? En is het denken in competities niet vooral een uitdrukking van marktdenken? Om dus nog meer uit te stallen? Nog meer paarden op de piste.
   Zouden we als sector niet juist een andere route kunnen kiezen, namelijk de weg van minder prijzen? En in plaats van slechts enkele te vieren, te bekoren en de krans op te zetten meer voor de sector in de breedte te doen, vooral voor degenen die niet of nauwelijks zichtbaar zijn?
   Muzikant Nick Cave vroeg ooit de jury van de MTV-Awards om de nominatie voor hem in te trekken. Cave zei dat ‘kunstenaars geen racepaarden’ zijn? Waarom nu dus een nog grotere paardenrace organiseren?
   Laten we ook niet vergeten dat elke toekenning van een prijs net zo verdient is als die ook twijfelachtig is. Er zijn toch altijd meerderen die een prijs zouden verdienen maar er kan dan maar een de winnaar zijn. Is het niet wenselijker om de minder-zichtbaren, minderbedeelden, meer aandacht en erkenning te geven, en juist ook voor betere werkomstandigheden te zorgen. De vraag is of dat met prijzen gaat lukken. Gaat het daarbij niet te veel om het ’tellen’ in plaats van meer over wat wij doen en maken te ‘vertellen’?
   Zijn prijzen niet vooral ‘buitenkant’ die van de eigenlijke situatie afleiden in plaats van de situatie achter de coulisses bespreekbaar te maken, en meer licht te laten schijnen op alle schaduwfiguren? Of anders gezegd, zijn er niet andere en betere middelen om de situatie van velen te verbeteren in plaats nog meer prijzen uit te reiken? En wat zeggen prijzen eigenlijk? Gaan wij die niet veel te belangrijk maken?
   Filmregisseur Billy Wilder zei ooit dat prijzen zijn als aambeien. Op gegeven moment krijgt iedereen die. Is het niet veel beter om naar andere middelen te zoeken hoe wij voor onze ‘zieke’ sector kunnen zorgen? En ‘zorg’ heeft ook altijd met een ‘plicht’ of ‘verplichting’ te maken, d.w.z. met verantwoordelijkheid. Mij lijkt het gesprek over hoe wij meer verantwoordelijkheid voor elkaar kunnen nemen en ooit weer tot een solidair werkveld kunnen komen essentieel voor het voortbestaan van de sector. Ik pleit ervoor om meer te ‘investeren’ in een ‘wij’ in plaats van voor nog meer individualisering binnen ons vak.

   Solidariteit.
   Florian