De veelbesproken Zwitserse theaterregisseur Milo Rau staat van 24 januari tot en met 6 februari centraal in festival Brandhaarden van Internationaal Theater Amsterdam. Onze recensenten bezochten alvast alle geprogrammeerde voorstellingen.

Milo Rau
Milo Rau is van mening dat theater een noodzakelijke bijdrage aan de politiek, cultuur en maatschappij dient te hebben. In zijn werk maakt hij gebruik van journalistiek, sociologie, documentaire, film en performance. Hij is vooral bekend om zijn re-enactments, waarin hij gebeurtenissen reconstrueert op basis van grondig onderzoek.

Toen hij directeur van NTGent werd, schreef hij het Manifest van Gent. Daarin staat onder meer dat een letterlijke bewerking van klassiek repertoire is verboden, dat in elke productie minstens twee verschillende talen moeten worden gesproken en dat minstens één productie per seizoen gerepeteerd of opgevoerd moet worden in een conflictzone of oorlogsgebied.

Op Brandhaarden 2019 zijn producties te zien die Rau maakte bij NTGent en bij het door hem opgerichte theater- en filmproductiehuis International Institute of Political Murder. Ook speelt de voorstelling Lenin, die hij maakte bij de Schaubühne Berlin en Die 120 Dage von Sodom, een samenwerking van Schauspielhaus Zürich en Theater Hora.

Lam Gods – NTGent
Lam Gods is de eerste productie van Rau bij NTGent. In een reeks scènes worden de twaalf delen van het gelijknamige altaarstuk van Hubert en Jan van Eyck tot leven gewekt. Recensent Lucia van Heteren bestempelde de voorstelling met keuze van de criticus en schreef:

‘De scènische compositie van Rau leeft. Door de soms objectieve, soms emotionerende vertellingen van de Gentenaren op toneel, die grotere vraagstukken aanroeren dan alleen het eigen geluk of leed; door de prachtige videocompilaties; door de wijze waarop woord en beeld samensmelten. De voorstelling vertelt, zingt, lacht en weent. Als opening in zijn nieuwe stad verbindt Rau in één keer verleden en heden, lokaal en internationaal, onderzoek en uitvoering. Zo wordt het een voorstelling die niet voorbehouden is aan een Gents publiek.’

Empire – International Institute of Political Murder
Empire is het sluitstuk van Rau’s Europa-trilogie, vooraf speelden de voorstellingen The Civil Wars (2014) en The Dark Ages (2015). In de voorstelling vermengen verhalen van Europeanen zich met die van gevluchte Syriërs. Moos van den Broek ging kijken voor Theaterkrant en schreef:

‘Oorlog en migratie zijn van alle tijden. Elk rijk kent zijn tragedies, zijn doden en ontheemden. Rau regisseert zijn epos bescheiden en simpel, samen met zijn acteurs. Behendig zet hij de private verhalen van zijn spelers in een context van geschiedenis en actuele politiek.’

Lenin – Schaubühne Berlin
Bij de Schaubühne Berlin regisseerde Rau de voorstelling Lenin, over de laatste maanden van de eerste leider van de Sovjet-Unie. Lucia van Heteren voor Theaterkrant:

‘Dat in deze voorstelling het menselijke voelbaar wordt en het drama niet gereduceerd tot politiek pamflet is voor een groot deel te danken aan de rijke tekst van Rau en het prachtige spel van Ursina Landri. Het merendeel van de tijd zien we de blonde actrice; pas aan het eind verandert ze zichtbaar in Lenin. Breekbaar en in bijzijn van Krupskaja volbrengt zij Lenins leven. In de epiloog betoogt Trotski dan nog een keer het belang van dat leven. Maar bij de aftiteling op het scherm toont Rau droog de feiten. Theater is een vak. En een die de nieuwe artistiek leider van NTGent in deze voorstelling beheerst.’

Five Easy Pieces – International Institute of Political Murder, Campo
In Five Easy Pieces spelen kinderen de zaak-Dutroux na. De zaak omtrent Belgisch misdadiger Marc Dutroux, die in 1996 werd opgepakt voor de ontvoering van zes meisjes, van wie slechts twee overleefden. Tuur Devens zag deze voorstelling voor Theaterkrant. Hij schrijft:

‘‘Theater’, zo zegt een meisje, ‘is voor mij poppenkast, maar dan met mensen’. Theater, zo suggereert Rau, is nep, is het publiek manipuleren door spelers die doen alsof, en die op hun beurt weer gemanipuleerd worden door de regisseur/theatermaker. Dat statement verweven met de zaak Dutroux dreunt als een mokerslag nog lang na. Spelen, naspelen, doen alsof. Ik vermoed dat Eefje in dit stuk heel graag meegespeeld zou hebben.’

Die 120 tage von Sodom – Schauspielhaus Zürich, Theater Hora
Rau regisseerde deze voorstelling bij Schauspielhaus Zürich. In de voorstelling gaan vier acteurs van het Schauspielhaus in gesprek met elf acteurs van Theater Hora, een Zwitserse groep spelers met een geestelijke beperking. Lucia van Heteren ging kijken voor Theaterkrant en merkte op:

‘Het lastige, maar misschien ook het knappe, is dan vervolgens weer dat ook die authenticiteit spel is. De Hora-leden zijn inmiddels al jaren professionele acteurs die de scènes niet voor de eerste keer uitvoeren. De authenticiteit zit dus behalve in hun spel ook in de discussie die Rau met de keuze voor de Hora-acteurs opwerpt. Is gebruikmaking van spelers met een geestelijke beperking bevraagbare exploitatie of ultieme acceptatie? De Hora-acteurs weten hun antwoord: die laatste. Uw criticus twijfelt nog. Misschien nog maar een keer gaan kijken.’

La Reprise: Histoire(s) du Théâtre (I) – International Institute of Political Murder
In La Reprise: Histoire(s) du Théâtre (I) reconstrueert Rau de moord van Ihsane Jarfi op scène, een jongen die in 2012 werd vermoord door vier mensen met wie hij meeliftte. Evelyne Coussens ging kijken voor Theaterkrant:
‘De omvang van het geweld – urenlange marteling, verbrijzelde borstkas – kan Rau niet uit de weg gaan, maar tegelijkertijd valt de banaliteit ervan niet te vatten, het is als een slecht toneelstuk, je gelooft er niets van, omdat het nu eenmaal niet te geloven is. In dit ‘slechte toneel’ schuilt de essentie van La Reprise.: waar in de geijkte toneeltragedies lot en plot zorgen voor een heldere kijk op oorzaak en gevolg (hele families mogen elkaar uitmoorden maar je begrijpt ten minste waarom ze dat doen) blijft in deze levenstragedie de vraag naar het ‘waarom’ onbeantwoord.’

Alle voorstellingen zijn te zien op Brandhaarden 2019, van 24 januari t/m 6 februari in Internationaal Theater Amsterdam. Naast deze voorstellingen organiseert ITA een uitgebreid randprogramma, met onder andere An Evening with Milo Rau, waar Milo Rau op het podium in gesprek gaat over zijn werk.

Foto: Lam Gods van NTGent, Michiel Devijver