Twaalfhonderd bomen, die honderd dagen lang ‘wandelen’ door Leeuwardens binnenstad met zijn middeleeuwse stratenpatroon. Zevenhonderdvijftigduizend verwachte bezoeken, waarvan een aanzienlijk deel van buiten Friesland. Dertigduizend Friezen, die meedoen aan tientallen culturele projecten, de meeste door hen zelf geïnitieerd. En dat alles gefinancierd met tien miljoen euro aan subsidie van provincie en gemeenten.

Het nieuwe driejaarlijkse Friese festival Arcadia, waarvan de eerste editie 6 mei ‘losbarst’ en honderd dagen zal duren, is meteen al veruit het grootste culturele festival van Nederland. Om een idee te geven: het Holland Festival krijgt per editie een dikke vier miljoen euro subsidie van het Rijk en de gemeente Amsterdam, en trok in het laatste ‘normale’ jaar, 2019, 84.000 bezoekers, aldus het jaarverslag. Arcadia is geen puur performing arts festival, zoals het HF. Maar het biedt wel een programma van internationaal theater met voorlopig veertien verschillende makers (HF 2019: 36), PAFFF genaamd (Performing Arts Festival For Fryslân).

Gisteren presenteerden artistiek leider Sjoerd Bootsma en zakelijk directeur Immie Jonkman hun eersteling aan de media, waarna op het Stationsplein van Leeuwarden een reuzenrad ging draaien om de aftrap luister bij te zetten. Als motto voor de eerste editie kozen zij: ‘In wat voor wereld wil jij wonen?’ Het complete programma draait om onze problematische verhouding met Moeder Aarde. Het bestaat uit vier pijlers.

BOSK is de bomenwandeling, een oud idee van wijlen Oerol-vader Joop Mulder en Bruno Doedens, die het nu voor het eerst mag uitvoeren. De bomen staan in houten bakken met een karretje eronder, waardoor zij verplaatsbaar zijn. Omdat iedere bak met boom anderhalve ton weegt, zijn voor iedere verplaatsing vijf vrijwilligers nodig. Driehonderd in totaal, voor BOSK alleen al: dat geeft een idee van het leger aan ‘gewone’ Friezen dat actief in Arcadia gaat participeren.

De twaalfhonderd bomen vullen eerst het Stationsplein, waarna zij in plukjes volgens een vaste route aan de wandel gaan, waar zij op een aantal locaties een tijdje blijven staan. Honderd dagen lang blijft de oude binnenstad afgesloten voor auto’s en vrachtwagens, honderd dagen lang moeten de Leeuwarders te fiets of te voet navigeren tussen plukjes bomen in bakken in smalle straatjes en op drukke knooppunten.

Kortom, de overlast is immens, en dat is precies het punt dat BOSK wil maken. Het tijdelijke stadsbos moet iedereen, niet alleen de Leeuwarders, bewuster maken van wat er moet veranderen om de vernietiging van aarde en atmosfeer te stoppen. Nu al lijkt die opzet geslaagd: naar eigen zeggen krijgt de Arcadia-organisatie tot dusver alleen klachten van Leeuwarders die boos zijn omdat de bomen niet voor hun huis of winkel komen te staan.

Paradys, de tweede pijler van Arcadia, staat in hetzelfde teken. Voor deze kunsttentoonstelling op landgoed Oranjewoud heeft curator en NRC-criticus Hans den Hartog Jager ‘vijftien internationale topkunstenaars’ uitgenodigd om nieuw werk te maken, ‘geïnspireerd door de omgeving en rijke geschiedenis van Oranjewoud’, aldus de website van Arcadia. De historie van het landgoed en zijn bos markeert ook de hoogst actuele kloof tussen rijk en arm, tussen macht en onderworpenheid: beide zijn ooit aangelegd met de fortuinen die Friese hereboeren en industriëlen mede konden verdienen dankzij het lompenproletariaat dat voor hen werkte.

De derde pijler IIS, het Friese woord voor ijs, viert de bijzondere band met bevroren water van de Elfstedentocht-provincie. IIS ‘gaat over ijs als verbinder van de mienskip (gemeenschap). Want zodra het vriest, komen we massaal in actie om er samen voor te zorgen dat iedereen het ijs op kan. (…) Maar tegelijkertijd zijn de ijsbanen een symbool geworden voor de klimaatcrisis.’ Daarom nodigt IIS ‘de Fryske mienskip uit om culturele manifestaties rondom de ijsbanen te bedenken en maken voor de zomer van 2022’.

Ook in het performanceprogramma PAFFF, ten slotte, staat Moeder Aarde centraal. Curator Jonathan Offereins, tevens programmeur bij de Leeuwardse stadsschouwburg De Harmonie, heeft veertien makers weten te strikken uit Europa en Zuid-Amerika. De geboren en getogen Friezen Nynke Laverman en haar partner in leven en werk Sytze Pruiksma bijten het spits af. Op 27 en 28 mei spelen ze PLANT, een cyclus van elf liedjes die al in 2020 op album verscheen, en waarmee zij vorig najaar op een korte toernee gingen. Maar zij hadden PLANT van meet af aan bedoeld als theatraal concert. Nu de coronarestricties zijn opgeheven, kan de theaterversie eindelijk in première gaan.

Andere voorstellingen in PAFFF zijn Furia van Lia Rodrigues, en Altamira 2042 van Gabriela Carneiro da Cunha, beiden choreografen uit Brazilië. In Altamira 2042, dat niet eerder in Nederland te zien was, geeft Carneiro da Cunha haar commentaar op de reusachtige Belo Monte-dam in het Amazone-gebied, die vanaf de voltooiing in 2012 bijdraagt aan de grootschalige verwoesting van de ‘groene longen’ van de aarde.

Leonardo Moreira en zijn Cia Hiato presenteren tijdens Arcadia opnieuw hun vier uren durende Odisseia, maar daarnaast ook een nieuwe voorstelling. Litoral, in juni te zien in het huis van Tryater, gaan zij in residence op het festival ontwikkelen. Het wordt ‘een theaterproductie geworteld in een langdurig onderzoek naar het perspectief van planten’, mede geïnspireerd door ‘Yanomami-sjamaan Davi Kopenawa en zijn boek The Falling Sky en het verzet van de quilomba’, Afro-Braziliaanse gemeenschappen van voormalige tot slaaf gemaakten.

Het rijke programma van Arcadia is ambitieus, en door toedoen van corona ook riskant. De Friese provincie en gemeenten fourneren 80 procent van het budget van tien miljoen euro. De rest van het geld moet komen van bedrijven en particuliere fondsen. ‘Dat kan alleen via face to face-gesprekken’, vertelt zakelijk leider Immie Jonkman na de mediapresentatie. ‘En die kunnen we pas sinds kort weer voeren.’ Ook de werving van de dertigduizend Friese participanten en vrijwilligers is door de pandemie ernstig verstoord. ‘De mensen zijn heel afwachtend geworden’, heeft Jonkman gemerkt. ‘Ze zijn de afgelopen twee jaar al zo vaak teleurgesteld door afgelastingen op het laatste moment.’

Maar als er twee Friezen zijn die deze klus tot een goed einde kunnen brengen, dan zijn het Immie Jonkman en Sjoerd Bootsma wel. Zij gaven mede vorm aan Leeuwarden-Fryslân 2018, waarin gemeente en provincie samen Europese Culturele Hoofdstad waren. Het eenmalige LF 2018, dat in zekere zin Arcadia ‘baarde’ als blijvertje, was nog veel groter van opzet. Het duurde van januari tot november, en had een budget van 74 miljoen euro. Het hoofdprogramma van LF 2018 trok 4,5 miljoen bezoekers, de talloze mienskip-projecten ook nog eens 800.000. ‘En toch besteedden de landelijke media in Nederland de eerste maanden geen aandacht aan LF 2018’, herinnert Jonkman zich. ‘Dat gingen zij pas doen toen de Britse krant The Guardian erover schreef.’

Foto: repetitie BOSK, Lucas Kemper