Choreograaf Wubkje Kuindersma en componist Anthony Fiumara gaan vanavond niet op. Als gevolg van de coronamaatregelen zijn première en tournee van hun Korzo-project Bitcrusher uitgesteld tot volgend seizoen. In plaats van recensies te publiceren, laat Theaterkrant dagelijks makers aan het woord die op die dag in première zouden gaan. Fiumara: ‘De hele wereld lijkt op dit moment gebitcrusht.’ 

Begin dit jaar klonk het nog zo lekker speels en futuristisch, onschuldig bijna: ‘Laat je ook lekker bitcrushen!’. Met die slogan maakte Korzo in Den Haag reclame voor de nieuwe voorstelling Bitcrusher van choreograaf Wubkje Kuindersma en componist Anthony Fiumara, een interdisciplinair project (dans, muziek, videokunst) over ‘de verpixeling van de wereld’.

Vandaag zou Bitcrusher in première gaan. Kuindersma en Fiumara wilden dit vroege voorjaar met drie dansers onderzoeken hoe de analoge en digitale wereld elkaar spiegelen en naar elkaar verlangen. Wat gebeurt er precies in het overgangsgebied tussen digitaal en analoog? En wat is daaraan zo cruciaal dat het ons fysieke bestaan definieert?

Geen moment hadden de getalenteerde choreografe en de ervaren componist verwacht dat de actualiteit hen zo dicht op de hielen zou zitten. Nu bijna iedereen noodgedwongen terugvalt op (digitaal) contact-op-afstand, speelt ook bijbehorend gemis aan fysieke interactie op, de fijne menselijke ruis die door een scherm wordt uitgefilterd. Ook het interview vindt plaats per Skype.

Eerst even een kort lesje muziektheorie. Wat is een bitcrusher? Fiumara: ‘Vergelijk het met de blokjes van een digitaal plaatje in te lage resolutie. Muziek vervormt ook wanneer je de bitrate verlaagt, het aantal bits per seconde die over een lijn worden verzonden. Hoe lager de bitrate, hoe meer de informatie wordt vervormd. Geluiden worden door die reductie minder herkenbaar. Een keiharde bitcrusher klinkt agressief. Maar grappig genoeg kun je met een bitcrusher ook warmte suggereren, je kunt digitaal geluid analoog laten klinken, door bijvoorbeeld samplebanken te gebruiken met bijgeluiden van het bespelen van een instrument zoals piano of gitaar.’ Fiumara vergelijkt het met onze drang een nostalgisch filter te leggen over foto’s van onze smartphone. ‘Het is enorm fascinerend wat wel en niet als ‘menselijk’ wordt ervaren. Komt iets wel of niet van een harde schijf? En wat maakt dat we dat zo beleven? Dat waren we met z’n allen in de studio aan het onderzoeken.’

Kuindersma: ‘Ik speel in de choreografie met organisch en ‘digitaal’ ogende, geometrische bewegingen. Twee dansers blijven dichter bij de analoge observatie van het lichaam. Eén danser meer bij de gepixelde, digitale perceptie. En in trio’s vormt de derde min of meer een brug tussen beide werelden, daar waar de analoge en digitale werkelijkheid in elkaar overgaan. Ik vertaal dit niet letterlijk in dans, maar laat mij inspireren door het wederzijds verlangen tussen beide werelden.’ Bestaat er een digitaal evenbeeld van onze ziel, zo vraagt de choreografe zich af. Kuindersma verwijst naar de allegorie van Plato’s grot, waarin de Griekse wijsgeer twee domeinen presenteert: de waarneembare, imperfecte wereld der mensen en de ideale, perfecte wereld der onveranderlijke vormen. ‘Waar bevindt zich dan ons zijn?’

Kuindersma merkt dat dit corona-tijdperk cru genoeg hun thema perfect blootlegt: ‘Iedereen probeert via de digitale weg te communiceren. Maar dit is toch maar de helft van het leven! Uitwisseling gebeurt nooit alleen via beeld. Voor dans geldt dat dubbel en dwars. Dans is human, human, human. Dans verbindt mensen daadwerkelijk fysiek.’

Hoewel volgens Fiumara ‘de hele wereld op dit moment wel gebitcrusht lijkt’, verandert er voor hem als componist eigenlijk niet zo veel: ‘Ik zit altijd achter mijn laptop en keyboard te componeren.’ Fiumara (Italiaanse vader, Tilburgse moeder) maakte naam als begenadigd componist van moderne klassieke muziek en opzienbarende bewerkingen van hedendaagse muziek zoals van Steve Reich, Simeon Ten Holt, David Bowie en Aphex Twin. Fiumara (opgeleid als musicoloog en voormalig artistiek leider van orkest De Volharding) weet alles van hallucinante klankcombinaties, elektronische samplebanken, ontketende boventonen en do-re-mi-fa-sol-permutaties.

Als compositiedocent aan de Fontys Academy of Music and Performance Art in Tilburg geeft hij nu online les. Tilburg, voorheen coronabesmettingshaard, mijdt hij al vanaf begin maart. De stad moet het noodgedwongen even zonder zijn stadscomponist stellen. Zijn familie in het zwaar geraakte Italië maakt het gelukkig goed.

Maar juist deze samenwerking met dans betekende voor Fiumara een vurig gewenste, nieuwe stap. Hij werd door Korzo’s danskenner Stacz Wilhelm aan Kuindersma gekoppeld. Afgelopen najaar maakten ze het twintig minuten durende duet Tamashii. Die samenwerking smaakte naar meer: ‘Net als in Tamashii reageren we tijdens het creatieproces van deze avondvullende voorstelling voortdurend met nieuw materiaal op elkaars artistieke ideeën. We hadden nog even de hoop dat we met z’n vijven in een verlaten Korzo mochten doorgaan.’ Maar toen de componist op maandag 16 maart als enige nog in de trein zat, van thuisstad Amsterdam naar Korzo in Den Haag, wist hij dat hun creatieve flow voorlopig on hold werd gezet.

Korzo moest sluiten, net als de rest van cultureel Nederland. Kuindersma: ‘Ik had ongeveer 45 minuten van de choreografie gemaakt. We zouden net met transparante led-schermen gaan repeteren. Daarop verschijnen speciaal gemaakte, gepixelde videokunstwerken van Hendrik Walther. Spijtig genoeg moesten we op dit punt stoppen.’

Kuindersma staat medio juni nog groot op het affiche voor het Holland Festival, naast Hans van Manen en Toer van Schayk. Met Remi Wörtmeyer en Ernst Meisner creëert ze voor de Beethoven-avond een nieuw werk, getiteld Prometheus. Deze zomer staat nog een avondvullende creatie voor 14 dansers van Ballet Moscow op stapel. De muzikale choreografe, geboren in Kameroen en opgeleid aan de Rotterdamse Dansacademie, gaat als een speer. Haar duet Two and Only, in 2017 bij Het Nationale Ballet gemaakt voor balletdansers Marijn Rademaker en Timothy van Poucke op live songs van Michael Benjamin, toerde over de wereld en wordt al een ‘klassieker’ genoemd.

Zodra alle fysieke en virtuele werkelijkheden in het post-corona tijdperk weer volop mogen vermengen, zal Bitcrusher zeker worden afgemaakt, beloven beide kunstenaars. Naar verwachting volgen première en tournee komend seizoen. Kuindersma: ‘Ik houd hoop dat Korzo in overleg met theaters alternatieve speeldata kan vinden.’

Foto: Dansers Eve-Marie Dalcourt en Mirko De Campi in repetitie voor Bitcrusher