Danielle Wagenaar gaat vanavond niet op. Als gevolg van de coronamaatregelen is de première van de voorstelling SKAAD van Pier21 uitgesteld naar 2021. In plaats van recensies te publiceren, laat Theaterkrant dagelijks een maker aan het woord die op die dag in première zou gaan. Wagenaar: ‘Wat ik aan de orde wil stellen is volgend jaar nog net zo actueel als nu.’

Drie weken achtereen, met in totaal twintig opvoeringen, zou de voorstelling SKAAD (Fries voor schaduw) van Pier21 te zien geweest zijn. Op locatie in Loënga, een gehucht dat aangeplakt ligt tegen de noordkant van Sneek. Maar op de beoogde premièreavond zit regisseur Danielle Wagenaar thuis in Amsterdam met man en kind. Ze zal minstens een jaar moeten wachten totdat haar visie op het leven van verzetsman Gerard Reeskamp te zien zal zijn. Pier21 heeft al aangekondigd dat er voor 2021 nieuwe data zijn vastgelegd.

‘Het is niet anders’, constateert Wagenaar gelaten. ‘Jammer is het wel. SKAAD stond in het teken van 75 jaar bevrijding en die context is volgend jaar weg. Maar wat ik aan de orde wil stellen is volgend jaar nog net zo actueel als nu. Dus in die zin is het niet dramatisch.’

De voorstelling is een opvallend uitstapje in de theatercarrière van Wagenaar. Met het mede door haar in 1997 opgerichte gezelschap Het Syndicaat maakte ze tot de opheffing in 2012 voorstellingen die midden in het heden stonden, overwegend van de hand van jonge toneelschrijvers. Twee jaar geleden richtte ze, samen met Niek van der Horst, Het Ministerie van Onverrichter Zake op, waarmee ze tot nu toe twee jeugdvoorstellingen maakte. En nu een voorstelling over een verzetsman?

‘Ja, dat is nogal buiten mijn comfort zone’, geeft Wagenaar toe. ‘Maar je moet je er absoluut geen Soldaat van Oranje bij voorstellen. Daar ben ik niet in geïnteresseerd. Ik wilde met SKAAD onder andere laten zien hoe bepaalde kwesties uit het verleden doorwerken in het heden. En ook over hoe toeval je lot kan bepalen en hoe een karakter ineens blijkt te matchen met bepaalde omstandigheden.’

De basis van de voorstelling is de geschiedenis van Gerard Reeskamp, een gereformeerde drogist uit Bussum die  direct na de Duitse inval, gedreven door een christelijk rechtvaardigheidsgevoel, in het verzet gaat. Na een arrestatie weet hij te ontsnappen en moet hij noodgedwongen onderduiken. Hij verkast hij naar Friesland, waar hij direct actief deel neemt aan het verzet. Hij doet mee aan overvallen op distributiekantoren en het politiebureau van Sneek en hij speelt een belangrijke rol bij de befaamde overval op de strafgevangenis van Leeuwarden.

Wagenaar: ‘Het klinkt misschien wat raar, maar Reeskamp was op zijn plek in de oorlog. Hij was een man die wars was van geweld. Hij vond dat geweld op zijn beurt geweld uitlokte. Dus zocht hij naar andere manieren om zijn tegenstanders te grazen te nemen. Zo liet hij eens een vrouw kaal scheren en vervolgens door het dorp lopen. Of hij liet collaborateurs naakt door een sloot zwemmen en ze daarna zonder kleren naar huis gaan. Enige theatraliteit was hem niet vreemd.’

Zijn actieve rol in het verzet leidt echter niet tot een heldenstatus. In januari 1945, vlak voor de bevrijding, raakt Reeskamp betrokken bij een noodlottig incident waarbij een andere verzetsman, de veehandelaar Zijlstra, door het hoofd wordt geschoten. Hoewel hij er niet bij aanwezig is, blijkt de kogel afkomstig uit een pistool van Reeskamp. In plaats van roem wacht hem de gevangenis. Hij wordt veroordeeld tot vier jaar cel.

Wat Wagenaar verbaast en vooral ook verontrust is dat die kwestie tot op de dag van vandaag haar sporen nalaat in de familieverhoudingen. ’75 jaar later! Daar had ik het in SKAAD over willen hebben. Het verhaal gaat niet alleen over toen, het gaat misschien juist wel over het nu. Als generaties later mensen niet in staat zijn om zoiets een plek te geven en vooruit te kijken, hoe moet je dan omgaan met vluchtelingen in Nederland die net uit een oorlog komen? Bij hen zijn de wonden nog vers.’

De voorstelling past goed in het oeuvre van Pier21, de theaterstichting van producent David Lelieveld. Hij begon Pier21 acht jaar geleden om via uiteenlopende cultuuruitingen ‘een gesprek aan te gaan, inzicht te geven en iets nog meer waarde te geven’. De naam is ontleend aan de plek waar Europese emigranten voet aan Canadese wal zetten: Pier 21 in Halifax.

Volgens Wagenaar is David Lelieveld ‘een soort ideeënmachine’. ‘Hij is voortdurend met mensen in gesprek, staat midden in de samenleving en ziet overal mogelijkheden. Per project zoekt hij er mensen bij.’ Voor de tekst van SKAAD had hij Marijke Schermer gevraagd, onder andere voormalig artistiek leider van het Amsterdamse Pleintheater en schrijfster van Liefde, als dat het is, dat de shortlist van de Libris Literatuurprijs heeft gehaald. ‘Zij heeft vervolgens mij voorgedragen. Marijke en ik kenden elkaar uit het veld maar hadden nog nooit samengewerkt.’

Aan het project komt nu door de coronacrisis een abrupt eind. Hoe slaat ze zich door deze dagen heen? ‘Ik ben theaterdocent aan ArtEZ en dat gaat online gewoon door. Het is heel bizar om vanuit huis de studenten te begeleiden. Scènes doen zit er nu natuurlijk niet in. Maar ik bewonder die vechtlust van studenten, die vanuit hun kamertje met mij nieuwe concepten bespreken en met voorstellen komen. Het is echt hartverwarmend om te zien met hoeveel optimisme ze doorwerken. Dat geeft veel vertrouwen.’