Zonder koorleden valt er weinig te dirigeren, dus als bij aanvang van de muziektheatervoorstelling Dagboek van een dorpskoor de zoveelste dirigent op rij heeft afgehaakt, zijn de dorpsbewoners niet heel verbaasd. Gedesillusioneerd, dat wel. (meer…)
Het is inmiddels al lang geen uitzondering meer dat een Nederlandse musicalartiest in een buitenlandse cast staat. Vooral Duitsland is een aantrekkelijke en open arbeidsplek. Maar het blijft toch wel speciaal als een Nederlander een podiumplek krijgt op West End in Londen of op Broadway in New York. Naast Pia Douwes en Willemijn Verkaik staat nu ook Milan van Waardenburg op dat bijzondere lijstje. Van 11 maart tot 12 oktober 2024 speelde hij Jean Valjean, de hoofdrol in Les Misérables, op West End. In die periode hield hij een uitvoerig dagboek bij.
Milan van Waardenburg (Kerkrade, 1994) heeft zijn theaterliefde vooral meegekregen van zijn oma, die zelf op het podium heeft gestaan. Tijdens de logeerpartijen bij haar liet ze haar kleinzoon de muziek horen van haar grote idolen: Liesbeth List, Ramses Shaffy en Toon Hermans. Zij las voor het slapen gaan niet voor uit een sprookjesboek, maar uit de biografie van List. Met haar ging Milan naar het theater en zij stond glimlachend en met tranen in de ogen te kijken naar haar kleinzoon die in een jurk met rood gestifte lippen Edith Piaf stond te zingen in haar woonkamer. Haar broer had zelfmoord gepleegd omdat homoseksualiteit in Limburg niet geaccepteerd werd. Oma, aan wie het boek is opgedragen, overleed een paar maanden voordat Milan aan de repetities voor Les Misérables in Londen begon.
Na zijn studie Muziektheater aan de Tilburgse Hogeschool voor de Kunsten speelde hij in meerdere producties in België (Rent), Nederland (Sweeney Todd) en vooral in Duitsland (o.a. Tanz der Vampire, Der Glöckner von Notre Dame en Anastasia), totdat hij in 2023 de rol van Jean Valjean kreeg in de Nederlandse productie van de vernieuwde Les Misérables.
De aanloop naar die eerste hoofdprijs ging met de nodige strubbelingen gepaard, zoals problemen met zijn stem, een burn-out, positie bepalen in de cast, contractproblemen. En daarom kwam hij op het idee om een boek te schrijven, dat hij zelf graag zou hebben gelezen nadat hij klaar was met zijn theaterstudie. Die zeven maanden in Londen waren een mooie gelegenheid om eens alle hobbels van het vak te rubriceren en ook de verschillen in houding en sfeer tussen Londen en het vasteland van Europa aan te geven.
Da’s een mooie en interessante invalshoek. We komen inderdaad een hoop te weten over de eindeloze auditieronden die een artiest vaak moet doorploeteren om een rol te bemachtigen. De grote producent Cameron Mackintosh zag in Van Waardenburg aanvankelijk voor de cast in Londen een goede alternate (vaste vervanger voor de nummer één in de cast), maar toen geen enkele superkandidaat zich aandiende voor Valjean kreeg Van Waardenburg toch de hoofdrol. Uitzondering op de gebruikelijke uitputtende race naar een rol is hoe Van Waardenburg door Albert Verlinde de rol van De Dood in Elisabeth in de schoot geworpen kreeg.
Verder vertelt Van Waardenburg over de enorme belasting voor de stem als je een groot deel van de avond zingend in het licht staat, zoals Valjean. De stem moet nauwkeurig en gedisciplineerd onderhouden worden. En ook het aantal speelbeurten per week (meestal acht, inclusief een paar matinees) is een zware belasting. Daar kwam voor Van Waardenburg natuurlijk ook nog de druk van de nieuwe, prestigieuze Londense West End-omgeving bij, waar een tamelijk asociale ziekteregeling geldt.
’s Ochtends als ik wakker word, is een stemcheck het eerste wat ik doe. Door middel van een glissando, een glijtoon, ga ik door mijn registers heen en controleer of mijn stembanden goed sluiten. (…) Dan drink ik een halve liter water en stoom ik tien minuten. Daarna spoel ik mijn neus met zout water en laat ik mijn stem rustig opstarten met wat oefeningen op mijn LaxVox-slang. Dat is een rubber slangetje in een flesje met water waardoor je gedurende het bellen blazen ook klank geeft. (…) Na mijn ontbijt begin ik aan mijn rek- en strekoefeningen en adem-ritueel. Daarvoor zoek ik altijd een begeleidende ademmeditatie op en experimenteer ik met verschillende ademtechnieken. Deze ademoefeningen zijn er vooral om mijn zenuwstelsel te kalmeren en te reguleren. Om de ochtend af te sluiten, neem ik een koude douche.
Zeker interessant zijn de stukken over de specifiek Engelse theatergebeurtenissen, zoals de jaarlijkse matineevoorstelling van een van de shows van Mackintosh (Les Misérables, Hamilton, Phantom of the Opera) voor scholieren, die dan maar vijf pond betalen voor een kaartje. Of de West End Flea Market, waarbij alle grote West End-shows geld ophalen (onder meer door verkoop van gesigneerde items en selfies met artiesten) voor de stichting Acting for Others van Dame Judi Dench, dat bestemd is voor alle medewerkers binnen de theaterbranche met financiële en mentale problemen. West End LIVE is een ander Londens theaterfenomeen, een soort mega tweedaagse Uitmarkt voor musicals op Trafalgar Square met meer dan zeventigduizend bezoekers van over de hele wereld.
Het staat buiten kijf dat Van Waardenburg een uitstekende musicalartiest is, die weinig in zijn vak aan het toeval overlaat. Zo heeft hij de 1500 pagina’s van Les Misérables van Victor Hugo waarop de musical is gebaseerd, drie keer gelezen en de personages minutieus ontleed. Dat maakt Van Waardenburg echter niet ook meteen zelf een begenadigd schrijver. De interessante informatie in het dagboek wordt wel heel veel onderbroken door herhalingen over stemproblemen. En de lezer krijgt wel heel veel gebabbel voor de kiezen over collega’s, de omgang met fans, zijn partner die in Amsterdam is achtergebleven en niet te vergeten zijn hond.
Het boek is gelardeerd met hoofdstukken ‘De meest gestelde vragen’, die verrekte veel lijken op wat een leerling van de schoolkrant zou vragen (Hoe is het om liedjes in een andere taal te zingen? Is touren leuker dan op één plek blijven? Heb je heimwee?) en nauwelijks interessante antwoorden opleveren. Ook de interviews met collega’s uit het vak (waaronder Vajèn van den Bosch en Chantal Janzen) over ambitie en dromen zijn niet echt schokkend te noemen. Mackintosh heeft aan het einde van het Londense avontuur van Van Waardenburg ook tijd gemaakt voor een interview. Daarin komen we wel iets te weten over zijn werkwijze. Waarom dat interview (en ook het gesprek met acteur en producent Myles Frost) in het Engels is afgedrukt, is een raadsel. Zoals het ook nogal tuttig overkomt dat Van Waardenburg er om de haverklap een Engelse kreet uit gooit: And let’s be honest. Let’s do this. I got you. Well, she proved me wrong. Etc, etc.
Een boek dus dat Milan van Waardenburg zelf graag had willen lezen aan het begin van zijn carrière. Maar dan wel graag nadat eerst een wat strengere eindredacteur erdoorheen was gegaan. En dan ook maar meteen een namenregister had toegevoegd.
Maar dit is wat ik wil. Niet enkel musical van Milan van Waardenburg is uitgegeven bij International Theatre & Film Books, Amsterdam, 2024, 304 pagina’s, € 20. Foto boven: Johan Persson – Milan van Waardenburg in Les Misérables