De Vlaamse theatermaker Chokri Ben Chikha dreigde vanmiddag zich in brand te steken op de opening van het Nederlands Theater Festival. Hij deed dat aan het eind van zijn Staat van het Theater, waarin hij de theatersector opriep met meer impact in te grijpen in het maatschappelijk debat. Toen hij zich overgoot met een vloeistof, greep het publiek in.
Of de maker zich daadwerkelijk in brand had willen steken, bleef op de opening in het midden. Er zat op het zijtoneel een BHV’r klaar met een brandblusser. Presentator Hans Smit legde na het gebeuren het programma enkele minuten stil om geschrokken aanwezigen te laten bijkomen. Daarna volgde de geplande prijsuitreiking van de BNG Bank Theaterprijs – voor Eline Arbo – en een afscheidsspeech van vertrekkend voorzitter van de Nederlandse Toneeljury Ferry Mingelen. Chokri Ben Chikha reisde door naar een volgende voorstelling in Antwerpen.
Chokri Ben Chikha (Oostende, 1969) is artistiek leider van Action Zoo Humain en postdoctoraal onderzoeker en docent aan de KASK/School of Arts/HoGent. Hij begon zijn speech met een schets van een neoliberale maatschappij , die draait op ‘fake news en facts-free politics’. Daarna deed hij een dwingende oproep aan de theatersector om in te grijpen. ‘Als er zoveel leugen in de samenleving wordt geïnjecteerd, zoals de huidige politieke leiders dat doen, dan kunnen we niet anders dan een tegenmacht organiseren.’
Hij vroeg de aanwezigen om ‘in het hart van de samenleving de positie op te eisen om iets van de wereld te vinden’. Kunstenaars hebben daarvoor alles in huis. ‘We zijn in staat om emoties op te wekken. Met onze artistieke waarheid kunnen we ontmaskeren, verwarren en verbeelden.’
Concreet stelde hij voor om nog maar 10 procent van alle energie, geld en creativiteit te investeren in ‘zwarte dozen, de bonbondozen, de seizoensbrochures’. De overige 90 procent moet zich richten op de wereld. Ook stelde hij voor om ‘Europese cellen’ op te richten ‘waarin kunstenaars en onderzoekers uit alle disciplines – ook hackers, wetenschappers, filosofen – artistieke strategieën uitdokteren, die werkelijk impact hebben op de samenleving, waarmee we kunnen inbreken in de realiteit’.
Zijn activistische optreden zou ook het einde zijn van zijn theaterproject Action Zoo Humain. Het is te laat om ‘een relativerend toneelstukje te maken’, zei hij. ‘Don Quichot, Robin Hood, Hamlet: we moeten ze niet alleen spelen, we moeten ze worden.’
Lees hier de volledige Staat van het Theater 2018
Kan het machtelozer? Kan het potsierlijker?
We willen allemaal ‘make the world a better place’ (Michael Jackson).
Als je bakker bent doe je dat door het beste brood van de wereld te willen bakken; als je muzikant bent door Mozart of de blues op hun allermooist te laten klinken – en als je theatermaker bent door – noem maar op – ontroerend, confronterend, verwarrend, te denken gevend, vermakelijk theater te maken. En je vertrouwt erop dat de dosis schoonheid die jij de wereld instuurt ooit ergens enig effect op iemand zal hebben…
Als je daar niet meer in gelooft, wat dan? Dan moet je, volgens Chokri Ben Chikha , ‘Weg met de supermarkten!’ roepen. En hopen dat dat wél effect heeft. Dan moet je de zwarte doos uit en de wereld in. Of die wereld daar dan wél beter wordt, dat weet niemand.
De marginaliteit, de beperkte maatschappelijke betekenis van het theater – het is een altijd terugkerend probleem. Als je dat probleem niet (meer) aan wil gaan, hou dan op met theatermaken en val de mensen verder niet lastig. Maar koketteer niet door jezelf schaamteloos te vergelijken met Jan Palach of Mohammed Bouazizi, die van échte wanhoop de échte consequentie hebben genomen. Doe niet alsof je een daad wilt stellen, om je vervolgens onder het wakend oog van de BHV’er door Janjoris Lamers te laten behoeden voor het pseudo-dreigende onheil.
“- Wat gebeurt daar, mama? Is dat niet gevaarlijk, wat die meneer doet?
– Nee, kind, wees maar niet bang. Het is niet echt en het stelt niets voor. ’t Is maar theater.”
Volstrekt met Rob de Graaf eens.
Schaamteloos etalage theater.
Kortom, stuitend.