Ann Olaerts opende het Vlaams Theaterfestival op 4 september jl. met de oproep aan de kunsten om de comfortzone te verlaten en weer avontuurlijker te creëren. ‘Passie, vakmanschap, bezield leiderschap en een open blik kunnen ons daarbij helpen.’ Ook richtte ze zich in haar State of the Union tot de nieuwe Cultuurminister Sven Gatz.

Olaerts opende haar State of the Union met een eerbetoon aan Marianne Van Kerkhoven, aan ‘haar scherpe geest en haar onvermoeibare pogingen om het theater en de wereld te verbinden’. De dramaturge overleed op 4 september 2013, precies een jaar eerder.

Vlaanderen is in afwachting van het regeringsbeleid van een nieuwe rechtse regering, dat eind deze maand tijdens de septemberverklaring kenbaar wordt gemaakt. Bekend is dat de regering zwaar gaat snoeien in de subsidies voor jeugd-, sport- en cultuurverenigingen (203,7 miljoen euro per jaar), maar hoe deze bezuiniging precies wordt verdeeld is nog niet bekend. ‘Ik ben oprecht benieuwd, maar ook bezorgd,’ sprak Olaerts. ‘We moeten dringend nieuwe manieren van werken vinden, open staan voor andere vormen om zo telkens weer opnieuw de rol van de kunsten in de samenleving scherp te stellen.’

Ze sprak zich kritisch uit over het heersende neoliberale gedachtegoed, waarin steeds minder aandacht naar de kern van het werk uitgaat maar vooral naar structuren en strategieën. Ze verwees daarbij naar haar vertrek als directeur van de Toneelacademie Maastricht, na minder dan een jaar. ‘Niet de zorg voor de ziel, de inhoud van een prachtige theaterschool lag op mijn bureau, wel het opstellen van strategische, operationele doelstellingen (…). Ik heb er voor gekozen om niet langer in die carrousel mee te draaien. Toch blijf ik ervan overtuigd dat de inhoudelijke drijfveren van ons werk richtinggevend moeten zijn voor hoe we ons werk organiseren.’

Ze pleit ervoor het huidige systeem, dat zijn wortels in de jaren tachtig heeft, grondig aan te pakken. Er moet meer vanuit de artistieke projecten zelf worden gedacht en minder vanuit de structuren. Hiervoor ligt een grote verantwoordelijkheid bij de sector zelf, aldus Olaerts. ‘Zeker op stedelijk niveau kan het interessant zijn om samen te bekijken hoe het artistieke weefsel zich kan vertakken in een stad. Het betrekken van de stedelijke overheden bij de opmaak van de landschapstekening is een eerste stap.’

Ze zet vier punten op de agenda om het artistieke landschap te wapenen voor de toekomst. Allereerst een avontuurlijke inrichting van een nieuw regeringsbeleid, wat om een mentale shift in de hoofden van de toekomstige beoordelaars vraagt, een bereidheid om op een andere manier naar de artistieke praktijk te kijken. Ten tweede pleit ze voor meer vakmanschap, discipline en toewijding. ‘Die verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij de kunstopleidingen, maar loopt door in de professionele praktijk.’ Ze brengt hierbij de werkplaatsen opnieuw onder de aandacht.

Als derde richt ze zich op een dynamisch personeelsbeleid. Met een beperkt aantal mandaten kan worden vermeden ‘dat dezelfde personen te lang op dezelfde stoel blijven zitten’. Tot slot noemt ze het belang van internationalisering als inhoudelijke drijfveer. De kunstsector zelf heeft volgens Olaerts de taak ‘om het belang van het internationale perspectief telkens opnieuw duidelijk te maken aan publiek, politiek en samenleving.’ Van de overheid vraagt ze een ambitieus internationaal cultuurbeleid dat vertrekt vanuit artistieke kwaliteiten, niet enkel vanuit economische of politieke doelen.

Tijdens de opening van het Theaterfestival werd ook de State of the Youth uitgesproken, dit jaar door Freek Vielen. Hij uit zijn ongenoegen tegen de nieuwe minister. ‘Hij maakt deel uit van een ministersploeg die voornamelijk bezig is met het overhevelen van macht. Van federaal naar gemeenschap, van gemeenschap naar gemeente, van gemeente naar ondernemer en vooral van burger naar consument. En omdat ik zelf ook consument ben, veel vaker dan burger, kan ik alleen maar zeggen: stop daarmee. Stop met het geven van die verantwoordelijkheid aan de consument. De consument in mezelf kan die verantwoordelijkheid niet aan.’

De volledige State of the Union en de State of the Youth 2014 zijn hier te lezen. 

(Ann Olaerts leest de State of the Union, foto: Dries Segers)