Theatermaker zomer 2016

In de redactievergaderingen merkten we in de loop van het seizoen dat gesprekken steeds graviteerden naar beleid, randvoorwaarden en maatschappelijke inbedding. Belangrijk allemaal, maar konden we het eigenlijk nog wel hebben over de inhoud? Een kunstwerk draagt per slot van rekening een wereldbeeld en een mensbeeld uit – expliciet of impliciet. We merkten in onze dagelijkse praktijk dat we heel bedreven waren in het praten over hoe de wereld (dat vermaledijde neoliberalisme) invloed uitoefent op de kunst, maar als we praten over wat de kunstwerken die we een paar keer per week in de theaters zien zélf te zeggen hebben, blijft het vaak stil.

‘Maar je kunt haar tot leven brengen. Hier en nu…’ Acteur Herman Gilis ziet het dilemma van Marjolijn van Heemstra en doet behoedzaam een suggestie. In de voorstelling Bommenneef vertelt Van Heemstra over een bomaanslag, kort na de oorlog gepleegd door haar oom. Daarbij kwam, naast het echtpaar voor wie de bom bedoeld was, ook een zeventienjarig dienstmeisje om. Ze kent het verhaal als een familieanekdote, maar bij nader onderzoek blijkt de werkelijkheid weerbarstiger en de oom lijkt veel meer een terrorist dan een verzetsheld.

De afgelopen tijd zagen dramaturgen Fanne Boland en Robbert van Heuven een aantal voorstellingen waaruit de ‘mensen’ en een met de toeschouwer gedeelde realiteit verdwenen leken. Al schrijvende probeerden ze de voorstellingen te vangen en zo de ontwikkelingen in het werk van een aantal hedendaagse makers te duiden.

Een tijdje geleden kwam hier een energieke figuur met blonde krullen in een donkerblauw kreukelig pak binnen. Onder haar ene arm een koker waar een rol papier uitstak en in de hand hield ze een iPad. Over haar schouder een aktetas. Ze legde alles op de tafel voor me en stapte met zware passen weg. Ik hoorde haar in de gang mensen begroeten. De stemmen verwijderden zich weer. Gepiep van een achteruit inparkerende vrachtwagen zwol aan. Kort na dat bezoek begon hier de omwenteling.

Theaterwetenschapper en dramaturg Thomas Oberender liet zijn licht schijnen over Hideous (wo)man, een kunstwerk uit het digitale tijdperk van Bianca van der Schoot, Suzan Boogaerdt en Susanne Kennedy.

Wie speelt Naomi Velissariou op het toneel: zichzelf, een personage of iets daartussenin? Wat is tegenwoordig de status van ‘het personage’? En wat heeft ons mensbeeld met het beantwoorden van die vraag te maken? Bo Tarenskeen ging in gesprek met Naomi Velissariou.

In het werk van theatermakers als Davy Pieters en Jan Hulst & Kasper Tarenskeen worstelen de personages veelvuldig met hun identiteit. Of liever, wij als toeschouwers worstelen ermee. De figuren kenmerken zich door een grote kunstmatigheid en lijken zelfs in hun oprechtste momenten verschillende, schijnbaar tegenstrijdige karakters in zich te verenigen. Waar schuilt de echte mens, de echte identiteit, achter deze figuren? De vraag blijft onbeantwoord. Juist de veronderstelling dat er een ‘de echte mens’ of een ‘echte identiteit’ bestaat, wordt juist door deze makers gelogenstraft.

Fanne Boland bezocht HUIS van Suze Milius (House Crying Yellow Tears), gemaakt bij Productiehuis Rotterdam. Hier volgt haar persoonlijke verslag. (Alert voor wie het nog gaat zien: deze bespreking bevat spoilers).

In 1991 brak de Amerikaanse choreograaf Meg Stuart door in Europa met haar solo Disfigure Study. Al vijfentwintig jaar reflecteert haar werk op de ondoorgrondelijkheid van de mens en het menselijke onvermogen tot communiceren. In de ogen van Stuart schuilt in elke mens een zombie. Deze zomer staat ze in Amsterdam op het Holland Festival en op Julidans.