Een gedachtewisseling op intellectueel niveau, vasthoudend gevoerd door twee spelers: dat biedt de voorstelling Superkapitalisten door Eva Marie de Waal en Sieger Sloot.

In een sober decor met bank, bar en bureau ontmoeten twee historische personages elkaar, schrijfster Ayn Rand en bankgigant Alan Greenspan. De tijd springt heen en weer tussen de late jaren veertig en 2008. We zijn in de Verenigde Staten. In 1943 verscheen Rands invloedrijke boek The Fountainhead, in het Nederlands vertaald als De eeuwige bron. Volgens Rands filosofie is egoïsme de werkelijke drijfveer van de mens, goed voor zowel het individu als de maatschappij. Een gevaarlijke stelling die makkelijk tot excessen kan leiden.

Dat gebeurt dan ook. Rand was bevriend met superbankier Alan Greenspan, de man die negentien jaar lang voorzitter was van de Amerikaanse Centrale Bank. In 2008 moet hij rekenschap afleggen van zijn handelingen voor het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Door zijn toedoen zou de vrijemarkteconomie zodanig escaleren, dat hij verantwoordelijk wordt gehouden voor de kredietcrisis met de beursval op Zwarte Maandag als dieptepunt.

Rand schreef een ander boek dat meer van invloed is op Greenspans economische visie, Capitalism: the unknown ideal. In de voorstelling lopen deze vele bronnen behoorlijk door elkaar. De gepassioneerde, fictieve liefdesverhouding tussen een architect en een filosofe uit The Foutainhead wisselt af met de liefdevolle vriendschap tussen Rand en Greenspan. Het is knap zoals Eva Marie de Waal en Sieger Sloot in hoog tempo van rol en identiteit wisselen. Rands pleidooi voor het egoïsme zet zij voort in haar erotische fantasieën, wat tot enkele hevig aangezette scènes leidt. Ook liefdespartners berekenen hun kansen op welslagen alsof genot een financiële transactie is.

Sloot voert de gedaanteverwisselingen het verst door. In de rol van eigengereide, jongensachtige architect uit The Fountainhead draagt hij een kastanjerode pruik. Vertolkt hij de ambitieuze Greenspan, dan draagt hij een overigens perfect passende pruik die hem een zelfbewuste uitstraling geeft.

De voorstelling stelt meer vragen dan worden beantwoord. Dat is een goed uitgangspunt, door regisseur Lineke Rijxman fraai gedoseerd. Soms is het geheel te taai, en te cerebraal. Daar staan spannende denkscènes tegenover en briljante uitspraken over de samenhang tussen egoïsme en financiële crisis. Cruciaal is de vraag welke onzichtbare invloed Rands ideeën hebben op het financiële systeem. Maar ook op ieders individuele bestaan. Aan het slot trekt Sloot zijn pruik af, zijn kale hoofd glimt, en dan is hij de acteur die in tijden van nood zich probeert staande te houden. Mag hij bijvoorbeeld als Sieger Sloot wel commercials voor Delta Lloyd inspreken? Waar ligt de grens tussen engagement en brood op de plank? Eva Marie de Waal houdt hem deze vragen voor, waardoor zij fungeert als zijn geweten. Dat gebeurt scherpzinnig en elegant.

De kredietcrisis was ook al onderwerp van De prooi door het Nationale Toneel. Mugmetdegoudentand komt met een intiemer en persoonlijker variant, niet altijd even eenvoudig qua inhoud. Maar dat hindert niet. Superkapitalisten zet het denken over wereldwijde geldproblematiek én de lotgevallen van het individu op scherp.

(foto: Robin Vogel)