Nee nee, de vrouw is heus niet ‘zwak en machteloos’, schreef Abraham Kuyper in Antirevolutionair óók in uw huisgezin (1880). ‘Die dat zeggen, fantaseeren’, want ‘de moeder [is] in den regel een veel sterkere kracht in huis dan vader. Vader is meest uit; de moeder bijna altijd in haar huisje.’ Kortom: binnen de muren van haar woning is de vrouw heer en meester. Noem het toeval, maar het was juist Kuyper die, een paar jaar later, afhankelijk werd van de gratie van Koningin Wilhelmina. Het toneelstuk Kuyper & Wilhelmina toont de wrijving tussen de conservatieve politicus en Nêerlands eerste koningin.

Als Wilhelmina (Merel Baldé) in 1890 de troon bestijgt, is Kuyper (Helmert Woudenberg) verbolgen. Hij vindt het een verschrikking, een vrouw op de troon. Op haar beurt is Wilhelmina ook niet erg gecharmeerd van de orthodoxe protestant. Toch worden ze gedwongen samen te werken, wanneer Kuyper in 1901 minister-president wordt. Verbeten gaan ze in gesprek, Kuyper in zwart kostuum en Wilhelmina in een witte jurk met veel kant. Je voelt het fotopapier bijna knisperen tussen je vingers.

Op het moment dat Wilhelmina wordt gekroond, is Kuyper Tweede Kamerlid voor de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), die hij ruim tien jaar eerder oprichtte. Hij is gepromoveerd theoloog, heeft enkele jaren gewerkt als predikant en richtte in 1872 dagblad De Standaard op. Vanaf 1874 is Kuyper politiek actief en in 1880 sticht hij de Vrije Universiteit. Veel historische feitjes, zegt u? In vergelijking met Kuyper & Wilhelmina is dit nog niets. In krap anderhalf uur werkt de voorstelling zich door Kuypers politieke carrière. Van zijn audiëntie bij koningin Wilhelmina, langs politieke hoogte- en dieptepunten, zoals Spoorwegstakingen en een ‘lintjesaffaire’. Naast de professionele hobbels probeert auteur Ton Vorstenbosch ook recht te doen aan de persoonlijke kant van de politicus.

Het is zeker niet de eerste keer dat Vorstenbosch een voorstelling schrijft over zo’n koninklijk/politiek thema. Hij is ook één van de makers achter Annie M.G. op Soestdijk (over Juliana), waarmee Het Toneel Speelt nu door het land toert, en schrijver van Wilhelmina: Je Maintiendrai, een voorstelling die in 2001 werd bewerkt tot tv-serie. Vorstenbosch’ expertise blijkt uit de precisie waarmee hij historische ontmoetingen schetst, maar ook uit zijn weloverwogen schrijfstijl. Elke zin is zorgvuldig geconstrueerd, gewikt en gewogen, geen woord overbodig. Helaas werken deze twee kwaliteiten elkaar in Kuyper & Wilhelmina juist tegen. Door de grote tekstdichtheid en de snelheid waarmee de feitjes elkaar opvolgen, bloeit het drama niet op. Als Woudenberg zijn handen tegen het hoofd slaat of wanhopig naar de hemel reikt, zijn de emoties onverwacht en overdreven. Veel te plotseling duiken ze op uit de kabbelende cadans van de tekst. De uitbarstingen zijn begrijpelijk (voor wie zijn aandacht de hele tijd bij de tekst kan houden), maar overtuigen geen moment.

Dan wordt in het laatste kwartier van de voorstelling nog een nieuwe personage opgevoerd: Mathilde Westmeijer (Sarah Marie Eweg), een slimme dame die Kuyper geld aftroggelt. Hoewel Eweg de feitjesstroom even naar de achtergrond duwt met haar ontwapenende spel, blijft haar opkomst nóg een extra element in de al overvolle voorstelling. Kuyper & Wilhelmina zou eerder uitgekleed moeten worden, zodat de acteurs ruimte krijgen om hun personages tot leven te wekken voorbíj die droge mono- en dialogen. Helaas is Kuyper & Wilhelmina nu een tamelijk stroperige geschiedenisles. Zo’n les waarbij je echt je best moet doen om niet in slaap te vallen, als de meester zich wéér omdraait om een jaartal op het schoolbord te schrijven.

Foto: Paul Hoes