In een maatschappij die terugvalt op traditionele normen herleven progressieve stromingen en dus staat het thema ‘gender’ ook weer op de kaart in de kunst. Het stelt immers de stereotiepe man-vrouwverhoudingen ter discussie en in het kielzog van dat thema ook andere potentiële machtsrelaties; zoals de relatie tussen kunstenaar en instituut, performer en toeschouwer.

Hoe verwarrend kan het zijn als een zaalwacht van een museum de code doorbreekt van zijn of haar functie? Naarstig ben ik op zoek naar het ‘live event’ dat de plattegrond van MAMbo, het museum voor moderne en hedendaagse kunst in het Italiaanse Bologna, aangeeft. Gefrustreerd over het feit dat ik het niet kan vinden verlaat ik de expositie, maar niet zonder de blik van een flirtende, vrouwelijke zaalwacht op te vangen.

Dan valt het kwartje. In formeel en mannelijk pak loopt Cristina Henriquez (Spanje) door de expositie Ghost House van Lawrence Carroll. Van boven tot onder scant ze de bezoekers, bij voorkeur met een hand in een van haar zakken. Dominantie spreekt er uit haar lichaamstaal! Wie goed kijkt ziet hoe ze met minimale machogebaren de hele expositieruimte in haar greep heeft.

In MAMbo vond de finale plaats van het Europese project Performing Gender. Zeventien kunstenaars namen deel aan het tweejarige project, waarvan we al een editie konden beleven in het Bonnefantenmuseum in Maastricht afgelopen oktober. De Nederlandse Dansdagen is een van de initiatiefnemers van Performing Gender en een van de meest boeiende aspecten van dit project is dat relatief kleine organisaties – behalve de Nederlandse Dansdagen ook het Italiaanse Gender Bender Festival, Paso a 2 (Madrid) en Queer Zagreb – samenwerken met enorme instituten zoals het Museum Reina Sofia in Madrid.

In de afsluitende conferentie van het project is die samenwerking dan ook onderwerp van gesprek. Sommige beperkingen van de deelnemende musea (overigens niet allemaal zo streng als de Reina Sofia) werden ook voer voor de ideeën van kunstenaars. De Kroatische kunstenaar Bruno Isakovic bijvoorbeeld nam een projectie van de Guernica als uitgangpunt, juist omdat hem de toegang tot de zaal van dit schilderij geweigerd werd. Ook binnen het project hadden de machtsverhoudingen dus hun consequenties, het spanningsveld werd door de organisatoren bewust opgezocht. Wie machtsverhoudingen ter discussie wil stellen, moet ze ook aangaan!

Een van de Nederlandse deelnemers is Cecilia Moisio. In haar performance Facets, bestaande uit een aantal episodes, neemt Moisio verschillende vrouwelijke gedaantes aan. Wie het drie uur durende optreden volgt ziet een typische Moisio-signatuur; fragmenten uit eerdere voorstellingen waarin op kokette en theatrale wijze de rol van de vrouw wordt onderzocht. Maar Moisio laat ook een andere kant van zichzelf zien in Facets: verstilde scènes waarin ze haar handelingen langdurig herhaalt. Op die momenten gaan haar beelden daadwerkelijk een interactie aan met de museale omgeving. Ook de gezangen van de Italiaanse kunstenaar Riccardo Buscarini dringen dan door tot de zaal van Moisio.

I trust in this life we will have another moment alone is een installatie van de in Nederland werkende choreograaf Connor Schumacher (VS) en was al te zien in het Bonnefantenmuseum. Schumacher heeft zich verschanst in een groot gewichtloos object van plastic, dat door de ruimte zweeft en een voorzichtige interactie aangaat met de toeschouwers.

Alle performances in MAMbo, in totaal zeven, toonden overigens dat respect voor de toeschouwer. Nergens werd het publiek op agressieve wijze geconfronteerd, dat was nog wel eens anders in de jaren zestig en zeventig toen de performancekunst ook flink kon choqueren. Enkele filmpjes uit die periode zijn in MAMbo ook te zien. Maar in een tijd waarin het beeld al genoeg wordt opgeblazen op het internet communiceren kunstenaars blijkbaar liever op andere wijze met hun publiek.

Was het naakte lichaam in het Bonnefantenmuseum – waar ook kinderen en jongeren meewerkten aan de performances – ver te zoeken, in MAMbo kwam het in vele gedaantes terug. Dikwijls werd het beschilderd. Zo verft Moisio aan het eind van haar performance haar naakte lichaam goudgeel, bijna dezelfde kleur als waarmee de ‘naakte’ Olivia Jacquet haar performance aanvangt, en zo blijkt het programma in MAMbo uiteindelijk opmerkelijk rond. Celebration van de Italiaanse choreografe Giorgia Nardin speelt zich af in een conferentiezaal. Het lichaam van Jacquet blijkt uiteindelijk volledig getatoeëerd te zijn. Als na een trage wasbeurt al die tatoeages zichtbaar worden, mag het publiek met behulp van viltstiften het landschap van tekeningen uitbreiden en ontstaan in de witte steriele ruimte vele ‘kleurige’ verhalen.

Kleurig en gevarieerd was het performanceprogrammma van deze ‘Performing Gender finale’. Petje af voor de organisatie, die het proces zorgvuldig vastlegde in een goed verzorgde publicatie. Laten we hopen dat Performing Gender een vervolg krijgt in de toekomst!

Foto: Celebration – Giorgia Nardin