In het radioprogramma Opium op 4 maakte voorzitter Boris van der Ham van de Nederlandse Toneeljury vrijdagavond de eerste nominaties bekend voor de VSCD Toneelprijzen. Hoofdgast Camilla Siegertsz, die in het programma zat om te praten over de productie De verleiding van een Moordvrouw van Rick Engelkes Theaterproducties, bleek een van de genomineerden. In het Avrotros-programma van […]
Wat gebeurt er als een regisseur die bekend staat om zijn filmische ensceneringen van theaterklassiekers een film bewerkt? In Husbands and Wives blijft Simon Stone zeer dicht bij het bronmateriaal van Woody Allen, waardoor het stuk wat gedateerd aanvoelt.
Op het Holland Festival van 2014 was Thyestes te zien, een bewerking van de gelijknamige Griekse tragedie door de Australische regisseur Simon Stone. Het stuk viel op door de rigoureuze adaptatie, waarin hypermoderne, alledaagse dialogen in Tarantino-stijl werden afgewisseld met plotseling, gruwelijk geweld. Bovendien nam Stone een loopje met de chronologie van het stuk, waardoor de focus kwam te liggen op de centrale gruweldaad en de ijzingwekkende waanzin die daaraan ten grondslag ligt.
Vorig jaar strikte Toneelgroep Amsterdam Stone voor een bewerking van Medea die qua stijl veel gemeen had met zijn Thyestes. Nu is er dus Husbands and Wives, een toneelversie van de gelijknamige film van Woody Allen. In het stuk staan twee stellen centraal, die worstelen met de vraag of ze nog wel bij elkaar moeten blijven. Het is een typische Allen-komedie, waarin intellectuele personages het zichzelf en hun omgeving juist vanwege hun eindeloze introspectie flink moeilijk maken.
Het is een genot om de acteurs van Toneelgroep Amsterdam, die zo vaak alleen maar in het topzware drama van Ivo van Hove te zien zijn, eens expliciet komische rollen te zien spelen. Stone moedigt zijn acteurs aan om groot spel te geven, wat uitermate goed aansluit bij de geestige dialogen. Vooral Ramsey Nasr en Halina Reijn genieten er zichtbaar van om in de rollen van filmacteurs Woody Allen en Mia Farrow flink uit te pakken.
Het is alleen de vraag waarom Stone het nodig achtte om Husbands and Wives vrijwel ongewijzigd naar het toneel te vertalen. De film staat bol van de plotlijnen en ideeën die anno 2016 extreem oubollig aanvoelen: de nadruk op het huwelijk als bezegeling van een relatie, de buitenechtelijke affaires met studentes, de mislukte schrijver die hoogleraar is geworden en stiekem aan een manuscript schrijft; zelfs in 1992 was dit al geen vers materiaal meer, laat staan 24 jaar later. Auteur Rik van den Bos heeft al meerdere teksten op zijn naam staan die getuigen van een scherp inzicht in de hedendaagse mens; het is een gemiste kans om hem zo’n hondstrouwe bewerking te laten schrijven.
Bovendien verslikt Stone zich in zijn materiaal als hij tegen het einde van de voorstelling de tragedie opzoekt. De personages in Allens script zijn niet serieus te nemen vanwege hun zelfdestructieve egocentrisme en lenen zich daarmee goed voor een venijnige satire – dit is dan ook de strategie die Stone en zijn acteurs voor het grootste gedeelte in stelling brengen. Na zo veel kolder is het echter te veel gevraagd om met de echtelieden mee te leven als ze met krokodillentranen in hun ogen uit elkaar gaan.
Het is een raadsel waarom de regisseur het bij deze filmbewerking niet heeft aangedurfd om net zo radicaal met het materiaal om te gaan als bij zijn repertoirestukken. Hoewel Husbands and Wives qua regievondsten en spel uitstekend is uitgevoerd, is het stuk te gedateerd om nog iets meer te zijn dan een zeer vermakelijk avondje uit.
Foto: Jan Versweyveld
Volgens mij was het Robert de Hoog bij Nooit Meer Slapen die zei dat ze het niet mochten bewerken van Allen. Een Beckettiaanse opvatting van je werk als schrijver…. Maar waarom “oubollig”? Is dat dan ook bij Shakespeare? In het theater zien we toch wel vaker de mores van een andere tijd?
Als je het niet mag bewerken kan je heroverwegen of je het stuk wel wilt opvoeren, want waar blijft je zeggingskracht als regisseur dan? En ja, Shakespeare ten tonele brengen zonder dat je er je eigen draai aan geeft vind ik ook behoorlijk onzinnig. Als ik ergens misselijk van wordt is het wel de uitspraak ‘maar het is zo actuéééél gebleven!’
Wat een oubollige kritiek. Op dit soort stukken zit ik niet te wachten. Willekeurige meningen geven is nog geen recensie
“Als je het niet mag bewerken kan je heroverwegen of je het stuk wel wilt opvoeren, want waar blijft je zeggingskracht als regisseur dan?”
Je maakt toch hopelijk een grapje, Marijn? Misschien moet je eens met een paar toneelschrijvers om tafel gaan zitten. Als (levende) schrijver heb je alle recht om paal en perk te stellen aan de opvoering van je stuk – als je dat wilt. Kom zeg, het is niet (alleen) de regisseur die “zeggingskracht” aan een stuk geeft; waarom denk je potdorie dat het geschreven is?
@Timen: Ik denk dat we het over twee verschillende dingen hebben. In dit geval gaat het over een tekst van 24 jaar oud die voor een film geschreven is en dus ook in die vorm is gegoten. Bij Shakespeare zijn de teksten nog veel ouder en zijn ze ook al talloze malen as-is gespeeld. Als een schrijver een nieuwe tekst schrijft heb je gelijk, maar waarom zou je een oude tekst opnieuw opvoeren als je er niet je eigen draai aan kan geven? Natuurlijk is het het goed recht van de schrijver om zelf te bepalen in hoeverre hij dat toestaat – en vervolgens is het aan de regisseur om te bepalen of hij het stuk die beperkingen indachtig nog wel wil opvoeren.
Daarnaast is het natuurlijk zo dat ik veel meer geloof in het primaat van de regisseursvisie en jij veel meer in het primaat van de schrijver. Hoe dan ook is theater een collectief proces, dus als de schrijver zijn tekst a priori als heilig ziet en geen letter wil schrappen of aanpassen vind ik dat hij een ander vak moet zoeken.
En alle landelijke kranten zijn het daarin oneens, zie al die vier sterren.
Tsja Marijn, daarin verschillen we inderdaad van mening. Gelukkig zijn er in de wereldliteratuur genoeg toneelschrijvers te vinden die je punt ondergraven.
Overigens ben ik van mening dat op jouw definitie van regisseur eerder het predicaat “theatermaker” van toepassing is. Regisseren is namelijk ook gewoon een ambacht – in Londen genoeg voorbeelden van. Laat allemaal onverlet dat Stone naar mijn mening een zeer gave en interessante regie neer heeft gezet. Een puik voorbeeld van die ambacht.
Ik had aanvankelijk ook moeite met het materiaal uit de negentiger jaren, maar tijdens de voorstelling die ik zag, niet de première, waren de acteurs niet super komisch, op Halina Reijn en af en toe Robert de Hoog na. Ik miste Allen zelf in de rol van Gabe. Dus de serieuze scène vond ik juist sterk, zeker toen The Smiths begonnen te zingen. En toen ik later las dat Allen de film als antwoord op ‘Scènes uit een huwelijk’ van Bergman had bedoeld, klopte het helemaal. Ik ging er echt melancholiek uit :-) Of Allen met die film heeft bereikt wat hij wilde weet ik niet meer. Moet ik hem nog een keer voor zien. Maar Stone wel! Ik blijf het een interessante regisseur vinden, ook al had ik halverwege de voorstelling mijn twijfels.
@Maud: Erg bedankt voor je reactie! Mooi om te horen dat in jouw geval de dramatiek wel op zijn plaats viel.
goedendag,
mijn dochter en ik zijn zaterdag in rotterdam naar dit toneelstuk geweest. wij dachten een leuke avond te hebben. we hebben het een goed uur aangekeken en hadden er daarna echt schoon genoeg van. wat ontzettend slecht!!!!! echt nederlands met veel gevloek. chaotisch en schreeuwerig. we waren de 4e en 5e persoon (wat wij zagen) die om 21.45 uur wegliepen. sonde van ons geld. toen we beneden liepen keken we nog even op de tv in de gaderobe en zagen dat ze al in de bh en slip stonden. goedkoop, slecht, schreeuwerig toneelstuk. echt geen aanrader