Het einde van een mensenleven dient waardig en met respect te worden herdacht en de uitvaartbegeleider moet zijn zaakjes op orde hebben. Hij moet het verdriet uiteraard niet versterken met onhandige uitspraken en hij moet zijn zenuwen onder controle hebben.

Het vijfde programma van Wim Helsen, getiteld Er wordt naar u geluisterd, speelt zich af in de aula van het rouwcentrum. Een omgeving waar het lachen niet thuishoort, waar de mens onzeker kan worden over zijn gevoelens en hoe deze te uiten. Een omgeving waarin een bloedeloos leven alsnog tot groots theater kan worden herschreven in toespraken, gedichten en muziek. Kortom: een perfecte omgeving voor de absurdistische Vlaming om als een olifant door de porseleinkast te denderen.

Wij, theaterbezoekers, worden allen tot familie, vrienden en bekenden gemaakt van Ivo, bankmedewerker die van een brug sprong. Of nee, pardon, het is Guido natuurlijk. Neemt u de begrafenisbegeleider niet kwalijk. Hij doet het immers voor het eerst. Hij is maar een invaller, die normaal in de aflegruimte de lijken wast en toonbaar maakt. Hij is graag onder de doden: ‘Die zijn stil. En er wordt naar u geluisterd.’

Alles wat beter niet tijdens een afscheids- en herdenkingsbijeenkomst kan worden gezegd, flapt Helsen er vanachter het spreekgestoelte uit en hij verliest zich vaak in trivialiteiten over hemzelf. De ene blunder wordt met een ander toegedekt en de chaos wordt onomkeerbaar. Hij weet al zijn hele leven dat zijn woorden nutteloos zijn. Lucht. Het langzaam veranderende decor is daar een illustratie van en roept spanning op.

Spanning die hij met zijn tekst niet echt weet op te bouwen. Niet zoals in al zijn voorgaande programma’s, waarvan er twee werden bekroond met de Poelifinario. Daarin deden zijn krankzinnige betogen je het spoor volledig bijster raken en drong hij je via allerlei bochten en kronkels op wonderbaarlijke wijze zijn logica op. Verrukt ging je naar buiten, die andere wereld weer in. Nu voelt het alsof hij met het thema niet helemaal uit de voeten is gekomen.

Dat thema van Er wordt naar u geluisterd is, vergeleken met Helsens voorgaande absurdistische programma’s, nogal eendimensionaal. Wanneer je in een rouwcentrum – dat wil zeggen: de theaterversie ervan – de stoethaspel uithangt, dan is dat een mix waarin de lach vaak op een presenteerblaadje komt. Helsens fenomenale komische acteertalent, zijn houding, mimiek en gebaren zijn vaak al voldoende die lach te scoren. Dat maakt het programma behoorlijk geestig, uiteraard.

Maar veel meer dan de onhandige invalkracht komt er niet tevoorschijn. Ook niet als hij wanhopig uitroept ‘dat hij het niet kan’ en het liefst in de aflegruimte onder de doden is, krijg je niet met hem te doen. Juist dat mededogen dat je gaat voelen met zijn eenzame, zonderlinge, om aandacht en liefde schreeuwende personages tilt een voorstelling van Wim Helsen altijd tot ver boven Amsterdams Peil.

Dat neemt overigens niet weg dat hij mijn afscheid als uitvaartbegeleider best in het honderd mag laten lopen. Als de tijd daar is, natuurlijk.

Foto: Els Zweerink