De open plek in het bos bij Noordwijk aan Zee is sprookjesachtig verlicht. Een draaitoneel in het midden, erachter een kleine bandstand. Muziek uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw klinkt op; jazz, charleston, zangspel. Daar horen namen bij: Duke Ellington, Kurt Weill, Fats Waller. Een nieuwe tijd breekt aan, dit is het interbellum, een van de meest creatieve perioden van de westerse cultuur.
Maar er vallen pistoolschoten, alweer verder terug in de tijd. Frans Ferdinand van Oostenrijk vindt op 28 juni 1914 de dood, met zijn echtgenote. Dit schot uit het pistool van Gavrilo Princip was de complexe oorzaak van de Eerste Wereldoorlog die, na het interbellum, de oorzaak was van de Tweede.
Tijdens de voorstelling Avondland. Een moordgeschiedenis toont een groot scherm, geplaatst tussen de bomen, beelden van deze moord. Vervolgens vloeit de voorstelling moeiteloos over naar de werkelijke kern van Avondland, namelijk een groep kunstenaars in de jaren dertig. Tekstschrijver Sjoerd Pleijsier, bekend van de comedy Toen was geluk heel gewoon, is verantwoordelijk voor de tekst. Martine Zeeman voert de regie en de muzikale bewerking is afkomstig van bandleider, jazztrompettist en componist Michael Varekamp. De voorstelling vindt plaats in het kader van Stichting KunstKlank uit Noordwijk, die sinds 1999 theater- en muziekvoorstellingen in Noordwijk en omgeving verzorgt. Herma van Piekeren is met Varekamp verantwoordelijk voor het muzikale concept. Annelies de Ridder ontwierp de historisch fraaie kostuums.
Aan KunstKlank zijn tal van acteurs, muzikanten en vrijwilligers verbonden. Avondland is dan ook nadrukkelijk een community art-voorstelling. Allereerst moet gezegd dat de vormgeving door Dorien van den Berg, aangevuld met de videobeelden van Marieke van der Lippe, puntgaaf is. Bloedrode, ronde figuren hangen aan de bomen. Aan het slot licht heel het bos op in fel licht. De videobeelden geven de historische context aan.
Het spel van de acteurs vindt plaats op de open plek. Het verhaal is niet altijd even duidelijk gemarkeerd. Een groep kunstenaars komt bijeen en laaft zich aan de nieuwe kunsten, aan poëzie van Gertrude Stein, aan schilderkunst van Kandinsky, aan muziek van Weill, aan het theater van Brecht. Er valt een schot. Een van de kunstenaars doodt een zangeres. Er volgt een zoektocht naar de dader, geleid door een inspecteur. Ondertussen laat de video beelden zien van het opkomend nazisme, van de Kristallnacht en de Jodenvervolging. De kunstenaars dansen op de rand van de vulkaan, en de meisjes van Moulin Rouge dansen met hun zwaaiende en zwierende jurken op de rand van de afgrond. Dreiging van dood en terreur maken de kunstzinnige dromen en overtuigingen tot een fragiel iets.
Die spanning tussen historie en kunst vormt de kern van Avondland. De moordgeschiedenis uit de ondertitel vormt slechts een zijlijn, een detail. Het is te begrijpen dat regie en schrijver de aanleiding tot de Wereldoorlogen in het spel wil weerkaatsen, maar de synthese is niet helemaal volmaakt. De lijnen blijven, ondanks de overweldigende inzet van veel disciplines, toch van elkaar gescheiden.
Het spel van de acteurs verdient lof. Marten van der Meijden als ooggetuige, een vertellende rol, verbindt met zijn talent prachtig de verschillende aspecten. Ook andere spelers en de zangeressen, onder wie Ella Rombouts, Inge Ipenburg en Judith Pranger, zorgen voor een knappe vertolking. Als acteur verdient Hans Daalder alle lof. Hij maakt van zijn rol van inspecteur echt iets bijzonders met een grillige motoriek en wat overdreven gestiek die past bij de tijd van vroeger.
Avondland is een wisselvallige voorstelling die veel wil vertellen, eigenlijk teveel. De afzonderlijke elementen zijn boeiend, zeker het historische deel. Maar de verbinding tussen het getoonde op het videoscherm en het spel is niet altijd even dwingend, en het slot komt tamelijk abrupt. Dat neemt niet weg dat de toeschouwer aan het slot wel helemaal in de geladen sfeer van het interbellum terecht is gekomen, waar artistieke vrijheid en gruwelijke oorlogsdreiging op een even bizarre als intrigerende manier samenkomen. Maar dat is toch meer de echte werkelijkheid dan de voorstelling waarmaakt. Ik neem tot slot ook nog mijn hoed af voor de swingende begeleiding door Les Noctambules de Paris, de Nachtbrakers van Parijs. Het is hun muziek die de uiteenlopende werelden met elkaar verbindt.
Foto: Wim Kersbergen
